چهار پاره

“چهار پاره” مجموعه ای از دو بیتی هایی است که در کل یک شعر را می سازند. دو بیتی های تشکیل دهنده چهارپاره از لحاظ قافیه با هم تفاوت دارند.

اگر بخواهیم دقیق‌تر بگوییم، چهارپاره که به آن «چارپاره» نیز می‌گویند، یک قالب شعری است که هم وزن دارد و هم قافیه و از چند بند تشکیل شده است. هر بند شامل چهار مصراع است که مصراع‌های دوم و چهارم آن هم‌قافیه‌اند. توجه به این نکته ضروری است که رعابت قافیه تنها درون هر بند لازم است و بدین ترتیب، می‌توان گفت که چهارپاره قالبی است آزاد.

چهارپاره گاهی «دوبیتی‌های پیوسته» نیز نامیده می‌شد که به نظر می‌رسد چنین چیزی درست نباشد. دوبیتی‌های پیوسته از نظر مساوی بودن طول مصراع‌ها و ماهیت چندبندی بودنِ قالب شعر مشابه چهارپاره است. اما آنچه تفاوت این دو را سبب می‌شود، قافیه‌بندی است.

در دوبیتی‌های پیوسته دو نوع قافیه‌بندی وجود دارد: اول اینکه مصراع‌های اول و چهارم هم‌قافیه‌‌اند و مصراع‌های دوم و سوم به‌شکل مثنوی قافیه هماهنگ دارند. دوم آنکه در هر بند، مصراع‌های اول با سوم و دوم با چهارم هم‌قافیه هستند. به همین دلیل است که این ساختار با ساختار چهارپاره تفاوت دارد. گاهی به چهارپاره «رباعیات پیوسته» نیز می‌گویند که آن نیز صحیح نیست.

شکل قالب چهار پاره

شکل قالب چهارپاره در تصویر زیر نشان داده شده است. همان‌طور که می‌بینیم، چهارپاره بندهایی شامل چهار مصراع دارد که مصراع‌های دوم و چهارم هر بند هم‌قافیه‌اند.