غزل

غزل فارسی

“غزل” در لغت به معنی “حدیث عاشقی” است. در قرن ششم که قصیده در حال زوال بود “غزل” پا گرفت و در قرن هفتم رسما قصیده را عقب راند و به اوج رسید.
در قصیده موضوع اصلی آن است که در آخر شعر “مدح” کسی گفته شود و در واقع منظور اصلی “ممدوح” است اما در غزلمعشوق” مهم است و در آخر شعر شاعر اسم خود را می آورد و با معشوق سخن می گوید و راز و نیاز می کند.

این “معشوق” گاهی زمینی است اما پست و بازاری نیست و گاهی آسمانی است و عرفانی.

ابیات  بین 5 تا 10 ییت دارد و دو مصراع اولین بیت و مصراع دوم بقیه ابیات هم قافیه اند.

این قالب را می توان به شکل زیر تصویر کرد:

………………….الف///////// …………………. الف
…………………. ب ////////// …………………. الف
…………………. ج ////////// …………………. الف

موضوعات اصلی این قالب بیان احساسات و ذکر معشوق و شکایت از بخت و روزگار است. البته موضوع این قالب به این موضوعات محدود نمی شود و در ادب فارسی به غزل هایی بر می خوریم که شامل مطالب اخلاقی و حکیمانه هستند.

هر چند این قالب فارسی تحت تأثیر ادبیات عرب بوجود آمد بدین معنی که در ادبیات عرب قصاید غنائی رواج یافت (در این زمان قصیده در ایران مدحی بود و این قالب  فقط در قسمت اول آن دیده می شود) و در قرن پنجم به تقلید از این قصاید غنایی غزل فارسی به عنوان نوع مستقلی از قصیده جدا شد، اما موضوعات این قالب فارسی اصالت دارد و مثلاً  عرفانی به سبک شاعران ما در ادبیات عرب نادر است.

محتوا:

محتوای این قالب در آغاز عاشقانه بوده است , یعنی شاعر از عشق معشوق زمینی سخن می گوید . مانند غزلهای رودکی و مضامینی دیگر چون شراب، بهار، سرنوشت و …