زندگینامه ابوالحسن کسایی مروزی
مجدالدین ابوالحسن کسایی مروزی (۳۴۱- وفات بعد از ۳۹۰ق) از شاعران شیعی قرن چهارم و معاصر عهد سامانی و اوایل عهد غزنوی است که در مرو دیده به جهان گشود. زادروز او را بنا بر آنچه در مطلع قصیده اش آمده، چهارشنبه ۲۷ شوال سال ۳۴۱ هجری میباشد.
«مرو» یا «مروشاهجان» شهری کهن و تاریخی است که در سی فرسنگی شمال شرقی سرخس و شصت فرسنگی طوس خراسات قرار گرفته و به سال 1277 هجری در پی بیکفایتی و بیلیاقتی زمامداران وقت از ایران جدا شده است.
کسایی مروزی شاعری بزرگ و از پیشآهنگان شعر شیعی و متعهدانۀ ادب پارسی است که پس از سالها سکوت در دورۀ معاصر نام و مقام و منزلت او شناخته شده است.
کسایی مروزی نخستین شاعر فارسی زبان شیعه است که در مدح حضرت علی و همچنین واقعه کربلا شعر سروده است. شعر کسایی شعری سرشار از ویژگی های ادبی، دینی و اخلاقی است که پس از گذشت سالها در دوره معاصر نام و منزلت وی شناخته شده است.
کسایی مروزی ابتدا در مدح سلاطین زمان خود شعر میسروده است ولی بعدها پشیمان شد و به مدح حضرت مصطفی (ص) و اهل بیت (ع) پرداخت.
متاسفانه از اشعار کسایی مروزی چیز زیادی به جای نمانده است و بیشتر اشعار او از کتب مختلف استخراج شده است. اما آنچه که مسلم است کسایی مروزی از استادان شعر و ادب پارسی بوده است به حدی که ناصر خسرو در بسیاری از قصیده هایش به مقایسه خود و کسایی پرداخته است.
محققان، علت تخلص او به کسایی را، برگرفته از مذهب شیعی او و برداشتی از حدیث کسا میدانند.
در مورد کنیه وی میان تذکره نویسان اختلاف وجود دارد. کنیه کسائی، مجدالدین ابوالحسن و همچنین بنا بر نقل دیگری ابواسحاق است.
اشعار کسایی مروزی در مدح و ثنای اهل بیت بوده است
از زندگی کسایی به ویژه آغاز و اواخر آن، اطلاعات زیادی در دست نیست. محققان دامنه زندگی او را از عهد سامانیان تا غزنویان و تمایلات دینی او را از مدح خلفای عباسی تا ائمه معصومین (ع) گسترانیدهاند.
گویا کسایی مروزی در ابتدا در دربار سامانیان مشغول بوده است و سپس بعد از سقوط سامانیان از درباریان سلطان محمود غزنوی بوده و به مدح و ثنای پادشاهان می پرداخته است.
آن گونه که از اشعار کسایی برداشت می شود وی در اواخر عمر از مدح سلاطین پشیمان شده و به مدح و ثنای اهل بیت(ع) پرداخته است.
ازدواج کسایی مروزی
از سروده های کسایی مشخص است که او زن و فرزند داشته است و تعلق خاطر فراوانی نیز به آنها داشته است :
ستوروار بدین سان گذاشتم همه عمر
که برده گشته فرزندم و اسیر عیالو در جایی دیگر از آینده فرزند خود بیمناک است و از مظلومیت وتنهایی خود می گوید:
دانم که هیچ کس نکند مرثیت مرا
دانم که مرده بر میراث خوار,خوار
فرزند من یتیم وسرافکنده گرد کوی
جامه وسخ گرفته ودرخاک ,خاکسار
مذهب و آیین کسائی مروزی
اشعار کسایی مروزی,دیوان کسایی مروزی,بهترین شعرهای کسایی مروزی
کسایی مروزی از شیعیان و معتقدان به اهل بیت(ع) بوده است
کسایی مروزی از شیعیان و معتقدان به اهل بیت(ع) بوده است. وی حضرت علی(ع) را با تصریح به آیه «مودت قربی» و آیه «مباهله» و سوره «هل اتی» میستاید و آن حضرت را «رکن مسلمانی»، «ولی بیمانند» و «سرّ ذوالجلال» میداند و همچنین ایشان را «امیرالمؤمنین»، «امام المتقین»، «امام امت»، «برگزیده امت» توصیف میکند و با صراحت میگوید که پیامبر(ص) او را ثنا کرد و ستود و همه کارها را به او سپرد.
نمونه ای از شعر کسایی مروزی در مدح و ستایش حضرت علی(ع):
مدحت کن و بستای کسی را که پیمبر
بستود و ثنا کرد و بدو داد همه کار
آن کیست بدین حال و که بوده است و که باشد
جز شیر خداوند جهان حیدر کرار
این دین هدی را به مثل دایرهای دان
پیغمبر ما مرکز و حیدر خط پرگار
علم همه عالم به علی داد پیمبر
چون ابر بهاری که دهد سیل به گلزار
کسایی مروزی از طلایه داران شعر فارسی به شمار میرود و نخستین سوگ نامه عاشورایی را به وی نسبت داده اند. صاحب النقض و مؤلف لباب الالباب، به صراحت و تفصیل عقاید و افکار و مذهب کسائی را بیان کرده و او را از جمله شاعران شیعی مذهب دانستهاند.
کمتر از سیصد بیت از اشعار کسایی مروزی باقی مانده است
دیوان کسایی مروزی، تا نیمه قرن ششم موجود و معروف بوده، به گونه ای که مولف کتاب “النقض” دیوان کسایی را دیده و درباره اشعار او می نویسد: “همه اشعار کسایی مروزی، ذکر مناقب و مدایح پیغمبر اکرم(ص) و آل طاهرین(ع) اوست.”
ولی متاسفانه دیوان کسایی مروزی نیز مانند هزاران گنجینه ادب و دانش به تاراج روزگار می رود و فقط دو قصیده، چهار غزل و 25 قطعه چند بیتی که مجموع آنها از سیصد بیت نمیگذرد، از اشعار او باقی می ماند.
موضوع و قالبهای شعری کسایی مروزی
شعر کسایی در گسترۀ شعر سبک خراسانی و سامانی یا ترکستانی جای دارد.
وی در قالبهای قصیده، رباعی و قطعه شعر سروده است. همچنین موضوع اشعار کسایی را میتوان به سه دستۀ مدح، وصف طبیعت و نصیحت و اندرز تقسیم کرد.
ترویج مذهب تشیع، ظلم ستیزی، مداحی و مرثیه سرایی اهل بیت(ع)، رنج نامه های شاعر و پند و اندرزهای حکیمانه، نگرشی متعالی به جهان هستی و زبان شیوا و شیرین او، مهمترین ویژگیهای شعر اوست.
درگذشت ابوالحسن کسایی مروزی
از زمان وفات کسایی مروزی اطلاعات دقیقی در دست نیست اما با توجه به قصیده ای که در سن پنجاه سالگی سروده است میتوان دریافت که وفاتش بعد از سال 390 هجری بوده است و برخی او را شاعر نیمه دوم قرن چهارم و آغاز قرن پنجم هجری میدانند که تا سالهایی پس از ۴۱۹ زندگی کرده است.
دیوان کسایی مروزی
- دیوان کسایی مروزی