خانه / کتابخانه دیجیتال / کتاب های شاعران / نظامی گنجوی، / شرف نامه / ستایش اتابیک اعظم نصرة الدین ابوبکربن محمد

ستایش اتابیک اعظم نصرة الدین ابوبکربن محمد

بـــیـــا ســـاقـــی آن آب یـــاقـــوت واردر افــکــن بــدان جــام یــاقــوت بـــارسفالینه جـامی که می جـان اوسـتسـفـالـین زمین خـاک ریحـان اوسـتعــلـ…

بـــیـــا ســـاقـــی آن آب یـــاقـــوت وار	در افــکــن بــدان جــام یــاقــوت بـــار
سفالینه جـامی که می جـان اوسـت	سـفـالـین زمین خـاک ریحـان اوسـت
عــلــم بـــرکــش ای آفــتــاب بــلــنــد	خـرامـان شـو ای ابـر مـشـگـین پـرند
بــنـال ای دل رعـد چــون کـوس شـاه	بـخـند ای لـب بـرق چـون صـبـحـگـاه
بـــه بــــار ای هـــوا قـــطـــره نـــاب را	بــگــیـر ای صــدف در کــن ایـن آب را
بـــرا ای در از قــعــر دریــای خــویــش	ز تــاج سـر شـاه کـن جــای خـویـش
شـهـی کـه آرزومـنـد مـعـراج تـوسـت	زمـیـن بــوس او درة الـتــاج تــوســت
سـکـندر شـکوهی که در جـمله سـاز	شــکـوه ســکـنـدر بــدو گـشــت بــاز
زمــیـن زنــده دار آســمــان زنـده کــن	جــهـان گـیـر دشـمـن پــراکـنـده کـن
طـــرفــدار مــغـــرب بـــه مــردانــگــی	قــدر خــان مـشــرق بــه فــرزانـگـی
جـهان پـهلوان نصـرة الدین که هسـت	بـر اعدای خود چون فلک چیره دست
مـخـالـف پـس انـدیش و او پـیش بـین	بـدانـدیـش کـم مـهـر و او بـیش کـین
خـداونـد شـمـشـیـر و تــخــت و کـلـاه	ســه نـوبــت زن پــنـج نـوبــت پــنــاه
بـه رسـتـم رکـابـی روان کـرده رخـش	هـم اورنـگ پـیرای و هـم تـاج بـخـش
شــهـان را ز رســمـی کـه آیـیـن بــود	کــلــیــد آهــنــیــن گــنــج زریـن بــود
جــز او کــاهــن تـــیــغ روشــن کــنــد	کــلــیـد از زر و گــنــج از آهــن کــنــد
چـــــو آب فـــــرات آشـــــکــــارانــــواز	چـو سـرچـشـمـه نـیـل پـنـهـان گـداز
اگــر ســـایــه بـــر آفـــتـــاب افــکــنــد	در آن چــشــمــه آتــش آب افــکــنـد
وگــــر مــــاه نـــو را بــــراتــــی دهـــد	ز نـقــص کــمــالــش نـجــاتــی دهـد
گــر انــعــام او بــر شــمــارد کــســی	بـدان تـا کـنـد شـکـر نـعـمـت بـسـی
ز شــکـر وی آن نـعــمـت افــزون بــود	ولـی نعـمتـی بـیش از این چـون بـود
فــلــک وار بــا هـر کــه بــنــدد کــمــر	بــر آب افـکـنـد چـون زمـیـنـش سـیـر
بـــریـــزد در آشـــوب چـــون مـــیــغ او	ســـر تـــیــغ کـــوه از ســـر تـــیــغ او
هـــر آنـــچ او نـــمـــوده گـــه کــــارزار	نـه رســتــم نـمـوده نـه اســفـنـدیـار
صــلــاح جــهـان آن شــب آمـد پــدیـد	کـه از مـولـد این صـبـح صـادق دمـید
کـــجــــا گـــام زد خـــنـــگ پــــدرام او	زمـیـن یـافـت سـرســبــزی از گـام او
بـــه هـــر دایــره کـــو زده تـــرکـــتـــاز	ز پـــرگــار خــطــش گــره کــرده بـــاز
بــران بــقــعــه کـاو بــارگـی تــاخــتــه	زمــیـن گــنــج قــارون بــرانــداخــتــه
بــر آن دژ کــه او رایــت انــگــیــخــتــه	ســـر کـــوتــــوال از دژ آویـــخــــتــــه
اگـر دیـگـران کـاصـلـشـان آدمـیـســت	همـه مـردمـند او همـه مـردمـیسـت
نــدانــم کـــس از مــردم روشـــنــاس	کزان مردمی نیست بـر وی سـپـاس
ز بــس نـاز و نـعــمـت کــزو رانـده انـد	ولـی نـعـمـت عـالـمـش خـوانـده انـد
اگـــــر مــــرده ای ســـــر آرد ز گـــــور	بــگـیـرد هـمـه شــهـر و بــازار شــور
هـــزاران دل مـــرده از عــــدل شــــاه	شــود زنــده و خــصــم نــایـد بــه راه
چـو عیسـی بـسـی مرده را زنده کرد	بـه خـلقـی چـنین خـلق را بـنده کـرد
جــهـان بــود چـون کـان گـوهـر خـراب	بـــه آبـــادی افـــتـــاد ازیــن آفــتـــاب
زمـین دوزخـی بـود بـی کـار و کـشـت	بـه ابـری چنین تازه شد چون بهشت
ز هـر نـعــمــتــی کــایـدش نـو بــه نـو	دهد بـخـش خـواهندگان جـو بـه جـو
بــه هـر نـیـکـوی چـون خـرد پـی بــرد	جـهـان یـاد نـیـک از جـهـان کـی بــود
گـر از نـخـل طـوبـی رسـد در بـهشـت	بـه هر کوشکی شاخ عنبـر سـرشت
رســد شــرق تـــا غــرب احــســان او	بــه هـر خــانـه ای نـعـمـت خــوان او
زهـی بــارگـاهـی کــه چــون آفــتــاب	ز مـشـرق بـه مـغـرب رسـاند طـنـاب
بـه کیخـسروی نامش افتـاده چـسـت	نـسـب کـرده بـر کـیـقـبــادی درسـت
بــه هــر وادیـی کــو عــنــان تــافــتــه	در مـــنــه بـــه دامــن درم یــافـــتـــه
ز کـنـجـش زمـین کـیـسـه بـر دوخـتـه	سـمـن سـیم و خـیـری زر انـدوخـتـه
کــجــا گــنــج دانــی پــشــیـزی در او	کـه از گـنـج او نـیـسـت چـیـزی در او
چــو از تــاج او شـد فـلـک سـر بــلـنـد	ســرش بــاد از آن تــاج فــیـروزمــنــد
زهـی خــضــر و اســکــنـدر کــایـنــات	کـه هـم مـلـک داری هـم آب حــیـات
چـو اسـکـنـدری شـاه کـشـورگـشـای	چـو خـضـر از ره افـتــاده را رهـنـمـای
هـمـه چــیـز داری کـه آن درخـورسـت	نـداری یکـی چـیز و آن همـسـرسـت
چــو دریــا نــگــویـم گــران ســایـه ای	هـمـانـا کـه چـون کـان گـرانـمـایه ای
چـو در صـیـد شـیـران شـعـار افـکـنـی	بــه تـیـری دو پـیـکـر شـکـار افـکـنـی
چـو در جـنـگ پـیلـان گـشـائی کـمـنـد	دهــی شــاه قــنــوج را پــیــل بــنــد
اگــر شـــیــر گــور افــکــنــد وقــت زور	تـو شـیر افـکـنـی بـلـکـه بـهـرام گـور
چـه دولـت کـه در بـند کـار تـو نیسـت	چـه مقـصـود کـان در کـنار تـو نیسـت
بــسـا گـردن سـخـت کـیـمـخـت چـرم	کـه شـد چـون دوال از رکـاب تــو نـرم
دو شخص ایمنند از تو کایی به جوش	یکـی نرم گـردن یکـی سـفـتـه گوش
بـه عـذر از تـو بـدخـواه جـان مـی بـرد	بــدیـن عـهـد رایـت جـهـان مـی بــرد
چــو بــرگـشــت گــرد جــهـان روزگــار	ز شـش پـادشـه مـانـد شـش یادگـار
کـــلــاه از کــیــومــرث تـــخـــتـــگــیــر	ز جـمـشـیـد تــیـغ از فـریـدون سـریـر
ز کـیـخـسـرو آن جـام گـیـتــی نـمـای	کـه احــکـام انـجــم درو یـافـت جــای
فــــروزنــــده آیـــیـــنــــه گــــوهــــری	نـــمـــودار تــــاریـــخ اســـکـــنـــدری
هــمــان خــاتــم لــعــل بـــر دوخــتــه	بــه مـهـر ســلــیـمـانـی افــروخــتــه
بـدین گونه شش چـیز در حرف تـست	گواه سـخـن نام شش حـرف تـسـت
جـز این نیز بـینـم تـو را شـش خـصـال	کـه بــادی بــرومـنـد ازو مـاه و ســال
یــکـــی آنــکـــه از گـــنــج آراســـتـــه	دهـــی آرزوهـــای نـــاخـــواســـتــــه
دویـم مــردمــی کــردن بــی قــیــاس	عوض بـاز ناجـسـتـن از حـق شـناس
سـوم دل بــه شـفـقـت بــرآراســتــن	ســتــمــدیـده را داد دل خــواســتــن
چــــهـــارم عـــلـــم بــــر ثــــریـــا زدن	چـو خـورشـید لـشـگـر بـه تـنـهـا زدن
هـمـان پــنـجــم از مـجــرم عـذر خـواه	ز روی کـــرم عـــفـــو کـــردن گـــنــاه
شـشـم عـهـد و پـیمـان نـگـهداشـتـن	وفـــا داری از یـــاد نـــگـــذاشـــتــــن
ز تـو شـش جـهـت بــی روائی مـبــاد	وز این شـش خـصـالت جـدائی مبـاد
بـه پـرواز مـلـکـت دو شـاهـین بـه کـار	یـکــی در خــزیـنـه یـکـی در شــکــار
دو مــار از بــرای تــو تــوفــیـر ســنــج	یـکــی مــار مـهـره یـکــی مـار گــنـج
***
جــهـان خــسـروا زیـر هـفـت آسـمـان	طـرفـدار پــنـجــم تــوئی بــی گـمـان
جــهـان را بــه فـرمـان چــنـدیـن بــلـاد	ســتــون در تـــســت ذات الــعــمــاد
همه شـب کـه مه طـوف گـردون کـند	چـــراغ تــــرا روغـــن افـــزون کـــنـــد
هــمــه روز خـــورشـــیــد بـــا تـــاج زر	بــه پــائیـن تــخــت تــو بــنـدد کــمـر
ســپـــارنــده پـــادشــاهــی بـــه تـــو	سپـرد از جهان هر چه خواهی بـه تو
بـدان داد مـلـکـت کـه شـاهـی کـنـی	چــو داور شـوی داد خــواهـی کـنـی
کــه بـــازی کــنــد بـــر پــریــشــه زور	نـه پـیـلـی نـهـد پـای بـر پـشـت مـور
ســپــاس از خــداونـد گــیـتــی پــنــاه	که بیشست از این قصه انصاف شاه
بــه انـصـاف شـه چــشـم دارم یـکـی	کـه بــیـنـد در ایـن داسـتــان انـدکـی
گــر افــســانـه ای بــیـنــد از کــار دور	نـه سـایـه بــر او گـسـتــرانـد نـه نـور
وگـــر بـــیــنــد از در در او مـــوج مــوج	ســـرایــنــده را ســر بـــرآرد بـــه اوج
در ایــن گــنــجـــنــامــه زر از جـــهــان	کــلــیـد بــســی گــنـج کــردم نـهـان
کـسـی کـان کـلـیـد زر آرد بــه دسـت	طـلسـم بـسـی گنج داند شـکسـت
وگــر گــنــج پــنــهــان نــیــارد پـــدیــد	شــود خــرم آخــر بــه زریـن کــلــیــد
تـو دانـی کـه این گـوهـر نـیـم سـفـت	چـه گـنـجـیـنـه هـا دارد انـدر نـهـفـت
نـشــاط از تــو دارد گــهـر ســفــتــنـم	ســزاوار تــوســت آفــریـن گـفــتــنـم
خــرد کــاســمـان را زمـیـن مـی کـنـد	بــریــن آفــریــن آفــریــن مــی کــنــد
چــو فـرمـان چــنـیـن آمـد از شـهـریـار	کـه بـر نـام مـا نـقـش بـنـد این نـگـار
بــه گـفــتــار شــه مـغــز را تــر کــنـم	بــگــفــت کــان مـغــز در ســر کــنـم
فـرســتــم عـروســی بــدان بــزمـگـاه	کـزو چـشـم روشـن شـود بـزم شـاه
عـروسـی چـنـیـن شـاه را بــنـده بــاد	بــران فــحــل آفــاق فــرخــنــده بــاد
بـــه انـــدازه آنـــکـــه نـــزدیـــک و دور	چــراغ جــهـان تــاب را هـســت نــور
گــل بـــاغ شـــه عـــالــم افــروز بـــاد	چــراغ شــبــش مــشــعــل روز بـــاد
دریـده دهـن بــد ســگــالـش چــو داغ	زبـان سوخـتـه دشمنش چـون چـراغ
نــظـــامـــی چـــو دولـــت در ایــوان او	شـــب و روز بـــاد آفــریــن خـــوان او
ز چــشــم بــد آن کـس نـیـابــد گـزنـد	که پـیوسـتـه سـوزد بـر آتـش سـپـند
ز ســحــر آن ســرا را نـیـابــی خــراب	کـه دارد ســفـالـیـنـه ای پــر ســداب
ســداب و ســپــنــد رقــیــبـــان شــاه	دعـای نـظـامـی اسـت در صـبـحـگـاه