نقش زنان در جامعه
تاویل شعر ترانه ی تاریک شاملو
متن شعر ترانه ی تاریک
در زمینه ی سربی صبح
سوار
خاموش ایستاده است
ویال بلند اسب اش در باد
پریشان می شود
خدایا خدایا
سواران نباید ایستاده باشند
هنگامی که
حادثه اخطار می شود
کنار پرچین سوخته
دختر
خاموش ایستاده است
ودامن نازک اش در باد
تکان می خورد
خدایا خدایا
دختران نباید خاموش بمانند
هنگامی که مردان
نومید و خسته
پیر میشوند
شعر” ترانه ی تاریک” از دفتر ابراهیم در آتش شعری است کوتاه و زیبا که به بیان نظر شاملو در مورد وظیفه ی زنان در جامعه می پردازد.در حقیقت این شعر نگاه کلی شاملوست به حضور زنان در جامعه.حکایت حضور زنان در دل اجتماع ومسؤلیت و رسالت آنان در هنگامی که مردان در فکر انقلاب و تغییر هستند.
شعر با گزاره ای خبری آغاز می گردد که چگونه گی ایستادن سوار را به تصویر می کشد؛
بر زمینه ی سربی صبح
سوار
خاموش ایستاده است
ویال بلند اسب اش در باد
پریشان می شود
دقت در انتخاب واژه ها در محور جانشینی کلام،ما رابه این نکته رهنمون می شود که استفاده از آنها کاملن آگاهانه و هشیارانه بوده است.فضای شعر در حال و هوایی انقلابی و مبارزه خواهانه شکل می بندد وبه کارگیری واژه های”سربی” و پریشان” نقش مهمی در القای این فضا به ذهن مخاطب دارند. واژه ی سربی باروت و تفنگ را به ذهن متبادر می کند،هم چنین واژه ی پریشان در به تصویر کشیدن جامعه ی مضطرب و آشفته کمک شایانی به انسجام شعر می کند.
در بند بعد شاملودر هیأت یک روشن فکرانقلابی،در صدد آگاه کردن جامعه ی خویش و فراخواندن مبارزان جامعه به فعالیت های انقلابی است.در این بند شاعر افراد مبارز جامعه را از خطر آگاه می کند و آنها را از حادثه ی در کمین بر حذر می دارد؛
خدایا خدایا
سواران نباید ایستاده باشند
هنگامی که
حادثه اخطار می شود
در پاره ی قبلی و پاره ی اخیر شاملو از ایستادن و نگریستن سوار صحبت می کند واین نشان گرنگرانی شاعر نسبت به احوال جامعه است. شاعر در این بند از مبارزان و مردان جامعه می خواهد که نایستند و به صف مبارزین بشتابند. در جامعه یی این چنین نشستن و سکوت روشن فکران هیچ گرهی از جامعه نمی گشاید.
در ادامه شاملو دیدگاه بنیادی و ریشه ای خود مبنی بر دعوت زنان به حمایت ازمردان می پردازد، همان طور که در سطرهای پیشین انقلابی ها را به مبارزه و حرکت دعوت می کند،در این بند و بند بعدی هم ابتدا به بیان وضعیت و موقعیت زنان در جامعه می پردازد؛
کنار پرچین سوخته
دختر
خاموش ایستاده است
ودامن نازک اش در باد
تکان می خورد
شاملو وضعیت جامعه و زنان را با استخدام واژه هایی چون”پرچین سوخته”و “نازک” به زیبایی به تصویر می کشد.جامعه ای که در این پاره به تصویر کشیده شده است جامعه ای است که پرچین ها و چینه هایش سوخته و خاکستر شده اند و زنان اش در معبر بادها و طوفان حوادث ایستاده اند و هرآن احتمال خطر برای شان هست. در این وضعیت است که شاملو که در ابتدا مبارزان را به مبارزه و تغییر دعوت کرده بود اکنون به فکر آگاه کردن زنان وتحریک آنها به حمایت از مردان وآماده سازی آنها به مبارزه علیه استبداد و ظلم است؛
خدایا خدایا
دختران نباید خاموش بمانند
هنگامی که مردان
نومیدو خسته
پیر میشوند
زبان این شعر زبانی ساده و سلیس است،و بیش از آنکه مایه های ادبی آن فراوان باشد در هیأت یک مانیفست انقلابی است.انتخاب واژه ها در محور جانشینی و هم نشینی بسیار دقیق و آگاهانه صورت گرفته است. شعر بیش از آن که از صور خیال و آرایه های ادبی بهره مند باشد دارای لحنی خبری و روزنامه ای برای آگاهی دادن است. ترکیب”زمینه ی سربی صبح” تصویری زیبا از وصف روشنایی روز است که در تبیین فضای ترس ناک و وحشت زای جامعه کمک به سزایی می کند.
شعر در بیان نقش مهم زنان در جامعه و دعوت آنان به پشت گرم کردن مردان سروده شده است و سخن آخر این که این شعر کوتاه از نظر بیان نظر شاملو در مورد نقش زنان در جامعه ، دعوت به مبارزه و آگاه کردن جامعه از شعرهای مهم شاملو است.
بخش نقد ادبی | پایگاه خبری شاعر
منبع: شعر نو
