یـکـی پـشـت بــر دیـگـری بــرنـگـاشـتنه بـگذاشـت آن جـایگه را کـه داشـتچـنـیـن گـفـت هـومـان بــه فـرشـیـدوردکـه بــا قـلـبــگـه جـسـت بــایـد نـبــرد…
یـکـی پـشـت بــر دیـگـری بــرنـگـاشـت | نه بـگذاشـت آن جـایگه را کـه داشـت |
چـنـیـن گـفـت هـومـان بــه فـرشـیـدورد | کـه بــا قـلـبــگـه جـسـت بــایـد نـبــرد |
فـــریــبـــرز بـــایــد کـــزان قـــلــبـــگـــاه | گــریــزان بـــیــایــد ز پــشــت ســپــاه |
پــس آســان بــود جــنـگ بــا مـیـمــنـه | بـــچـــنــگ آیــد آن رزمــگـــاه و بـــنــه |
بــرفــتــنــد پــس تــا بــقــلــب ســپــاه | بـــجـــنــگ فـــریــبـــرز کــاوس شـــاه |
ز هــومــان گــریــزان بــشــد پــهــلــوان | شــکــســـت انــدر آمــد بـــرزم گــوان |
بــدادنـد گـردنـکــشــان جــای خــویـش | نـبــودنـد گــســتــاخ بــا رای خــویـش |
یـکــایـک بــدشــمــن ســپــردنـد جــای | ز گــردان ایــران نــبـــد کــس بـــپـــای |
بــمــانـدنـد بــر جــای کــوس و درفــش | ز پـیـکـارشـان دیـده هـا شـد بـنـفـش |
دلــیـران بــدشــمــن نـمــودنـد پــشــت | ازان کـــارزار انــده آمـــد بـــمـــشـــت |
نگون گـشـتـه کـوس و درفـش و سـنان | نــبــود ایــچ پــیــدا رکــیــب از عــنــان |
چــو دشـمـن ز هـر ســو بــانـبــوه شـد | فـــریـــبــــرز بــــر دامـــن کـــوه شـــد |
بــرفــتــنــد ز ایـرانــیـان هــرک زیـســت | بــران زنــدگــانـی بــبــایـد گــریـســت |
هــمــی بــود بــر جــای گــودرز و گــیــو | ز لــشــکــر بــســی نــامــبــردار نــیـو |
چـــو گــودرز کــشــواد بـــر قــلــبـــگــاه | درفـــش فـــریـــبــــرز کـــاوس شــــاه |
نـــدیـــد و یـــلـــان ســـپــــه را نـــدیـــد | بـــکـــردار آتـــش دلـــش بـــردمـــیـــد |
عـــنــان کـــرد پـــیــچـــان بـــراه گــریــز | بـــرآمــد ز گـــودرزیــان رســـتـــخـــیــز |
بــدو گــفــت گــیـو ای ســپــهـدار پــیـر | بــسـی دیـده ای گـرز و گـوپـال و تـیـر |
اگـر تــو ز پــیـران بــخــواهـی گـریـخــت | بــبــایـد بــسـر بــر مـرا خــاک ریـخـت |
نــمــانــد کــســی زنــده انــدر جــهــان | دلــــیـــران و کــــارآزمــــوده مــــهـــان |
ز مــردن مــرا و تـــرا چـــاره نــیــســـت | درنـگـی تـر از مـرگ پــتـیـاره نـیـسـت |
چــو پــیــش آمــد ایــن روزگــار درشــت | تــرا روی بــیـنـنـد بــهـتــر کـه پــشـت |
بــپــیـچـیـم زیـن جـایـگـه سـوی جـنـگ | نــیــاریــم بــر خــاک کــشــواد نــنــگ |
ز دانــا تــو نــشــنــیــدی آن داســتـــان | کــه بــرگــویـد از گــفــتــه بــاســتــان |
کـه گـر دو بــرادر نـهـد پــشــت پــشـت | تــن کــوه را ســنـگ مـانـد بــمـشــت |
تــو بــاشـی و هـفـتــاد جـنـگـی پــسـر | ز دوده ســـتـــوده بـــســـی نـــامـــور |
بــخــنـجــر دل دشــمـنـان بــشــکـنـیـم | وگــر کــوه بــاشــد ز بــن بــرکــنــیــم |
چــو گــودرز بــشــنــیــد گــفــتــار گــیـو | بـــدیــد آن ســر و تــرگ بــیــدار نــیــو |
پـشـیمـان شـد از دانـش و رای خـویش | بــیـفـشـارد بــر جـایـگـه پـای خـویـش |
گـــرازه بــــرون آمـــد و گـــســـتــــهـــم | ابــــا بـــرتـــه و زنـــگـــه یـــل بـــهـــم |
بـــخـــوردنـــد ســـوگـــنــدهــای گـــران | کـه پـیـمـان شـکـسـتـن نـبــود انـدران |
کـــزیــن رزمــگـــه بـــرنــتـــابـــیــم روی | گــر از گــرز خــون انــدر آیــد بـــجــوی |
وزان جـــایــگـــه ران بـــیــفـــشـــاردنــد | بــــرزم انـــدرون گـــرز بــــگــــذاردنـــد |
ز هـر سـو سـپـه بـیکـران کـشـتـه شـد | زمـانـه هـمـی بـر بــدی گـشـتـه شـد |
بــه بــیـژن چــنـیـن گــفــت گـودرز پــیـر | کـــز ایـــدر بـــرو زود بـــرســـان تـــیــر |
بـــســوی فــریــبـــرز بـــرکــش عــنــان | بـــپـــیــش مـــن آر اخـــتـــر کـــاویــان |
مــگــر خـــود فــریــبـــرز بـــا آن درفــش | بــیـایـد کــنـد روی دشــمـن بــنـفــش |
چـو بـشـنـیـد بـیژن بـرانـگـیـخـت اسـپ | بـــیــامــد بـــکـــردار آذرگـــشـــســـپ |
بـــنــزد فـــریــبـــرز و بـــا او بـــگـــفـــت | کـه ایـدر چــه داری سـپــه در نـهـفـت |
عــنـان را چــو گــردان یـکــی بــرگــرای | بــریـن کـوه سـر بـر فـزون زیـن مـپـای |
اگـــر تـــو نـــیـــایـــی مـــرا ده درفـــش | ســواران و ایـن تــیـغــهـای بــنــفــش |
چــو بــیـژن سـخــن بــا فـریـبــرز گـفـت | نـکـرد او خــرد بــا دل خـویـش جــفـت |
یـکــی بــانــگ بــرزد بــه بــیـژن کــه رو | کــه در کــار تـــنــدی و در جــنــگ نــو |
مــرا شــاه داد ایــن درفــش و ســپـــاه | هـمـیـن پــهـلـوانـی و تــخــت و کـلـاه |
درفــش از در بـــیــژن گــیــو نــیــســـت | نـه انـدر جـهان سـربـسـر نـیو نیسـت |
یـکـی تــیـغ بــگـرفــت بــیـژن بــنـفــش | بـــزد نــاگـــهــان بـــر مــیــان درفـــش |
بـــدو نــیــمــه کـــرد اخـــتـــر کـــاویــان | یـکـی نـیـمـه بــرداشـت گـرد از مـیـان |
بــــیـــامـــد کـــه آرد بــــنـــزد ســـپـــاه | چــو تــرکــان بـــدیــدنــد اخــتــر بـــراه |
یـکـی شـیـردل لـشـکـری جــنـگـجــوی | هــمــه ســوی بــیـژن نــهــادنــد روی |
کــشــیـدنــد گــوپــال و تــیـغ بــنـفــش | بـــه پـــیــکــار آن کــاویــانــی درفــش |
چـنین گـفـت هومـان کـه آن اخـتـرسـت | کــه نــیــروی ایـران بــدو انــدر اســت |
درفــش بـــنــفــش ار بـــچــنــگ آوریــم | جـهـان جـمـلـه بــر شـاه تــنـگ آوریـم |
کــمــان را بـــزه کــرد بــیــژن چــو گــرد | بــریـشــان یـکــی تــیــربــاران بــکــرد |
ســپـــه یــکــســر از تـــیــر او دور شــد | هــمــی گــرگ درنــده را ســـور شــد |
بــگــفــتــنـد بــا گـیـو و بــا گــســتــهـم | ســـواران کــه بـــودنــد بـــا او بـــهــم |
کــه مـان رفــت بــایـد بــتــوران ســپــاه | ربــودن ازیـشــان هــمــی تــاج و گــاه |
ز گــــــردان ایـــــران دلــــــاور ســــــران | بـــرفـــتـــنـــد بـــســـیــار نــیــزه وران |
بــکــشــتــنــد زیــشــان فــراوان ســوار | بــــیـــامــــد ز ره بــــیـــژن نــــامــــدار |
ســـپـــاه انـــدر آمـــد بـــگـــرد درفـــش | هــوا شــد ز گــرد ســواران بــنــفــش |
دگــر بـــاره از جـــای بـــرخـــاســتـــنــد | بـــران دشــت رزمــی نــو آراســتــنــد |
بــه پـیـش سـپـه کـشـتـه شـد ریـونـیـز | کــه کــاوس را بـــد چــو جــان عــزیــز |
یــکــی تــاجــور شــاه کــهــتــر پـــســر | نــــیــــاز فــــریـــبــــرز و جــــان پــــدر |
ســـر و تــــاج او انـــدر آمـــد بــــخـــاک | بــســی نـامـور جــامـه کـردنـد چــاک |
ازان پـــس خـــروشـــی بـــرآورد گـــیــو | کـــه ای نـــامـــداران و گـــردان نـــیــو |
چـــنــویــی نــبـــود انــدریــن رزمــگـــاه | جـــوان و ســـرافــراز و فــرزنــد شـــاه |
نـــبـــیــره جـــهـــانـــدار کـــاوس پـــیــر | سه تـن کشتـه شد زار بـر خـیره خـیر |
فـــرود ســــیـــاوش چــــون ریـــونـــیـــز | بـگیتـی فزون زین شـگفتـی چـه چـیز |
اگــــر تــــاج آن نــــارســــیـــده جــــوان | بـــدشـــمــن رســـد شـــرم دارد روان |
اگــر مــن بـــجـــنــبـــم ازیــن رزمــگــاه | شــکـســت انـدر آیـد بــایـران ســپــاه |
نــبـــایــد کــه آن افـــســـر شـــهــریــار | بــــتـــرکـــان رســـد در صـــف کـــارزار |
فــزایــد بــر ایـن نــنــگــهــا نــنــگ نــیـز | ازیــن افــســر و کــشــتــن ریــو نــیــز |
چــنــان بــد کــه بــشــنــیــد آواز گــیــو | ســپــهــبــد ســرافــراز پــیــران نــیــو |
بــــرامــــد بــــنــــوی یـــکــــی کــــارزار | ز لــشـــکــر بـــران افـــســـر نــامــدار |
فـراوان ز هـر سـو سـپــه کـشـتـه شـد | سـربـخـت گـردنکـشـان گـشـتـه شـد |
بــرآویـخــت چــون شــیـر بــهــرام گــرد | بــنـیـزه بــریـشـان یـکـی حـمـلـه بــرد |
بـــنــوک ســـنــان تـــاج را بـــرگــرفـــت | دو لـشـکـر بـدو مـانـده انـدر شـگـفـت |
هـمـی بــود زان گـونـه تـا تـیـره گـشـت | هـمـی دیـده از تـیرگـی خـیره گـشـت |
چــنــیـن هـر زمــانــی بــرآشــوفــتــنــد | هـمـی بــر ســر یـکــدگــر کــوفــتــنـد |
ز گــودرزیــان هــشــت تــن زنــده بـــود | بــران رزمــگــه دیـگــر افــگــنــده بــود |
هم از تـخـمـه گـیو چـون بـیسـت و پـنج | کــه بــودنـد زیـبــای دیـهـیـم و گــنــج |
هــم از تــخــم کــاوس هــفــتـــاد مــرد | ســــواران و شــــیــــران روز نــــبــــرد |
جـــز از ریـــونـــیـــز آن ســـر تــــاجـــدار | ســزد گـر نـیـایـد کــســی در شــمـار |
چــو سـیـصـد تــن از تــخـم افـراسـیـاب | کـجــا بــخــتــشـان انـدر آمـد بــخـواب |
ز خـویـشـان پــیـران چــو نـهـصـد سـوار | کــــم آمــــد بــــریــــن روز در کــــارزار |
هــمــان دســت پــیــران بـــد و روز اوی | ازان اخـــتــــر گـــیـــتــــی افـــروز اوی |
نــــبــــد روز پــــیـــکــــار ایـــرانــــیــــان | ازان جــنـگ جــســتــن سـرآمـد زمـان |
از آوردگــــه روی بــــرگــــاشــــتــــنــــد | همـی خـسـتـگـان خـوار بـگـذاشـتـنـد |
بــدانـگـه کـجـا بــخـت بــرگـشـتــه بــود | دمـان بــاره گـسـتــهـم کـشـتــه بــود |
پــیــاده هــمــی رفــت نــیـزه بــدســت | ابــا جــوشـن و خـود بــرسـان مـسـت |
چــو بــیـژن بــگـســتــهـم نـزدیـک شـد | شــب آمــد هـمــی روز تــاریـک شــد |
بــدو گـفـت هـیـن بــرنـشـیـن از پـسـم | گــرامـی تــر از تــو نـبــاشــد کــســم |
نــشــســتــنــد هــر دو بــران بـــارگــی | چـو خـورشـیـد شـد تـیـره یـکـبــارگـی |
هــمــه ســـوی آن دامــن کــوهــســـار | گــریـزان بــرفــتــنـد بــرگـشــتــه کــار |
ســـواران تــــرکـــان هـــمـــه شـــاددل | ز رنـــج و ز غــــم گـــشــــتــــه آزاددل |
بـــلــشــکــرگــه خــویــش بـــازآمــدنــد | گــــرازنـــده و بــــزم ســــاز آمــــدنـــد |
ز گــــردان ایــــران بــــرآمــــد خــــروش | هـمـی کـر شـد از نـالـه کـوس گـوش |
*** | |
دوان رفــــت بــــهـــرام پــــیـــش پــــدر | کــه ای پــهــلــوان یـلــان ســربــســر |
بـــدانــگــه کــه آن تـــاج بـــرداشـــتـــم | بـــنــیــزه بـــابـــرانـــدر افـــراشـــتـــم |
یـکــی تــازیـانـه ز مـن گــم شــدســت | چـو گـیـرنـد بـی مـایه تـرکـان بـدسـت |
بــبــهـرام بــر چــنـد بــاشــد فــســوس | جـهـان پـیش چـشـمـم شـود آبـنـوس |
نـبــشــتــه بــران چــرم نــام مــنـســت | ســپــهـدار پــیـران بــگــیـرد بــدســت |
شــــوم تــــیــــز و تــــازانــــه بـــــازآورم | اگـــــــر چـــــــنــــــد رنــــــج دراز آورم |
مـــرا ایــن ز اخـــتـــر بـــد آیــد هــمــی | کــه نـامــم بــخــاک انـدر آیـد هـمــی |
بـــدو گــفــت گــودرز پـــیــر ای پـــســر | هـمـی بـخـت خـویش انـدر آری بـسـر |
ز بـــهــر یــکــی چــوب بـــســتــه دوال | شـــوی در دم اخــــتــــر شـــوم فـــال |
چـنـیـن گـفـت بـهـرام جـنـگـی کـه مـن | نــیــم بـــهــتـــر از دوده و انــجـــمـــن |
بـــجـــایــی تـــوان مــرد کـــایــد زمـــان | بـــکـــژی چـــرا بـــرد بـــایــد گـــمــان |
بـــدو گــفــت گــیــو ای بـــرادر مــشـــو | فـــراوان مـــرا تـــازیــانـــه ســـت نـــو |
یـکـی شـوشـه زر بــسـیـم انـدر اسـت | دو شـیبـش ز خـوشـاب وز گوهرسـت |
فـرنـگـیـس چــون گـنـج بــگـشــاد ســر | مــرا داد چـــنــدان ســلــیــح و کــمــر |
مـــن آن درع و تـــازانـــه بـــرداشـــتـــم | بـــتـــوران دگــر خــوار بـــگــذاشــتـــم |
یـکــی نــیـز بــخــشــیـد کــاوس شــاه | ز زر وز گـــوهــر چـــو تـــابـــنــده مــاه |
دگـــر پــــنـــج دارم هـــمـــه زرنـــگــــار | بـــرو بـــافـــتـــه گـــوهـــر شـــاهـــوار |
تــرا بــخــشــم ایـن هـفــت ز ایـدر مـرو | یــکــی جـــنــگ خــیــره مــیــارای نــو |
چــنــیـن گــفــت بــا گــیـو بــهـرام گــرد | کـه ایـن نـنـگ را خـرد نـتــوان شـمـرد |
شــمــا را ز رنـگ و نـگــارســت گــفــت | مــرا آنـک شــد نـام بــا نـنـگ جــفــت |
گــــر ایــــدونــــک تــــازانــــه بـــــازآورم | وگــر ســـر ز گــوشـــش بـــگـــاز آورم |
بــــر او رای یـــزدان دگـــرگـــونـــه بـــود | هــمــان گــردش بــخــت وارونــه بــود |
هـرانـگـه کـه بــخــت انـدر آیـد بــخــواب | تـــرا گـــفـــت دانـــا نـــیــایــد صـــواب |
بـــزد اســـپ و آمـــد بــــران رزمـــگـــاه | درخــشــان شـده روی گـیـتــی ز مـاه |
هـمـی زار بــگـریـسـت بــر کـشـتــگـان | بــران داغ دل بــخــت بــرگـشــتــگــان |
تـــن ریــونــیــز انـــدران خـــون و خـــاک | شـده غرق و خـفتـان بـرو چـاک چـاک |
هـمـی زار بــگــریـســت بــهـرام شــیـر | کــــه زار ای جــــوان ســــوار دلــــیـــر |
چو تو کشته اکنون چه یک مشت خاک | بـــزرگــان بـــایــوان تــو انــدر مــغــاک |
بــران کـشـتـگـان بــر یـکـایـک بـگـشـت | کـه بــودنـد افـگـنـده بــر پـهـن دشـت |
ازان نــامــداران یــکــی خــســتــه بــود | بـشمشیر ازیشـان بـجـان رسـتـه بـود |
هـــمـــی بــــازدانـــســـت بــــهـــرام را | بـــنـــالـــیـــد و پـــرســـیــد زو نـــام را |
بــدو گــفــت کــای شــیـر مــن زنـده ام | بــر کــشــتــگــان خــوار افــگــنــده ام |
ســه روزســت تــا نــان و آب آرزوســت | مـرا بــر یـکـی جـامـه خـواب آرزوسـت |
بـــشــد تــیــز بـــهــرام تــا پــیــش اوی | بــدل مـهـربــان و بــتــن خــویـش اوی |
بــرو گـشـت گـریـان و رخ را بــخــســت | بـــدریــد پـــیــراهــن او را بـــبـــســت |
بـدو گـفـت مندیش کـز خـسـتـگـیسـت | تــبــه بــودن ایـن ز نـابــسـتـگـیـسـت |
چـو بـسـتـم کنون سـوی لشـکر شـوی | وزیـن خــسـتــگـی زود بــهـتــر شـوی |
یــکـــی تـــازیــانـــه بـــدیــن رزمـــگـــاه | ز مـن گـم شـدسـت از پـی تـاج شـاه |
چـــو آن بــــازیـــابـــم بـــیـــایـــم بـــرت | رســانــم بــزودی ســوی لــشــکــرت |
وزانـجـا سـوی قـلـب لـشـکـر شـتـافـت | هـمـی جـسـت تــا تــازیـانـه بــیـافـت |
مـــیــان تـــل کـــشـــتـــگـــان انـــدرون | بــرآمـیـخــتــه خــاک بــسـیـار و خــون |
فـــرود آمـــد از بــــاره آن بــــرگـــرفـــت | وزانــجــا خــروشــیــدن انــدر گــرفــت |
خـــروش دم مـــادیــان یــافـــت اســـپ | بــجــوشـیـد بــرســان آذرگـشــســپ |
ســوی مــادیــان روی بـــنــهــاد تــفــت | غـمی گـشـت بـهرام و از پـس بـرفـت |
هـمـی شــد دمـان تــا رســیـد انـدروی | ز تـــرگ و ز خــفــتـــان پـــر از آب روی |
چـو بـگـرفـت هم در زمـان بـرنـشـسـت | یـکـی تـیـغ هـنـدی گـرفـتــه بــدسـت |
چــو بــفـشــارد ران هـیـچ نـگـذارد پــی | ســوار و تــن بـــاره پــرخــاک و خــوی |
چــنــان تــنـگــدل شــد بــیـکــبــارگــی | کــه شــمـشــیـر زد بــر پــی بــارگـی |
وزان جـــایــگـــه تـــا بـــدیــن رزمــگـــاه | پـــیــاده بـــپـــیــمـــود چـــون بـــاد راه |
سـراسـر هـمـه دشـت پـرکـشـتـه دیـد | زمین چـون گـل و ارغـوان کـشـتـه دید |
همـی گـفـت کـاکـنون چـه سـازیم روی | بـر ایـن دشـت بـی بــارگـی راه جـوی |
ازو ســـرکــشـــان آگــهــی یــافــتـــنــد | ســواری صـد از قـلـب بــشـتــافـتــنـد |
کـــه او را بــــگـــیـــرنـــد زان رزمـــگـــاه | بـــرنـــدش بـــر پـــهـــلـــوان ســـپـــاه |
کــمــان را بـــزه کـــرد بـــهــرام شـــیــر | بـــبـــاریـــد تـــیــر از کـــمـــان دلـــیــر |
چــو تــیــری یــکــی در کــمــان رانــدی | بــپــیـرامــنـش کــس کــجــا مــانــدی |
ازیـشـان فـراوان بــخـسـت و بــکـشـت | پــیـاده نـپــیـچــیـد و نـنـمــود پــشــت |
ســواران هــمــه بـــازگــشــتــنــد ازوی | بـــنـــزدیــک پـــیــران نـــهــادنـــد روی |
چــو لــشــکــر ز بــهـرام شــد نــاپــدیـد | ز هــر ســو بــســی تــیـر گــرد آوریـد |
*** | |
چــو لــشــکــر بــیــامــد بـــر پــهــلــوان | بـــگــفــتــنــد بـــا او ســراســر گــوان |
فــراوان ســخـــن رفــت زان رزمــســـاز | ز پــــــیـــــکـــــار او آشـــــکـــــارا و راز |
بــگــفــتــنــد کــایــنــت هــژبـــر دلــیــر | پــیـاده نـگــردد خــود از جــنـگ ســیـر |
بـپـرسـیـد پـیـران کـه این مـرد کـیسـت | ازان نـــامـــداران ورانـــام چـــیــســـت |
یـکـی گـفـت بــهـرام شــیـراوژن اســت | که لشـکر سـراسـر بـدو روشن اسـت |
بـروییـن چـنـیـن گـفـت پـیـران کـه خـیـز | کــه بــهـرام را نـیـســت جــای گــریـز |
مــــگــــر زنـــده او را بــــچــــنـــگ آوری | زمـــــانـــــه بـــــراســـــایــــد از داوری |
ز لـشــکــر کــســی را کــه بــایـد بــبــر | کــجــا نـامــدارســت و پــرخــاشــخــر |
چــو بــشــنــیـد رویـیـن بــیـامــد دمــان | نـبــودش بــس انـدیـشــه بــدگــمــان |
بــر تــیـر بــنــشــســت بــهــرام شــیـر | نــهــاده ســپــر بــر ســر و چــرخ زیــر |
یــکــی تــیــربـــاران بـــرویــیــن بـــکــرد | کــه شــد مـاه تــابــنـده چــون لـاژورد |
چـو رویـیـن پــیـران ز تــیـرش بــخـسـت | یلـان را همـه کـند شـد پـای و دسـت |
بـــســســتــی بـــر پــهــلــوان آمــدنــد | پــــر از درد و تــــیـــره روان آمــــدنــــد |
کـه هـرگـز چـنـیـن یـک پــیـاده بــجـنـگ | ز دریــا نــدیـدیـم جــنــگــی نــهــنــگ |
چـو بـشنید پـیران غمی گشت سـخـت | بـــلـــرزیــد بـــرســـان بـــرگ درخـــت |
نــشـــســـت از بـــر بـــاره تـــنـــد تـــاز | هـمـی رفـت بــا او بــســی رزمـســاز |
بـــیــامــد بـــدو گــفـــت کــای نــامــدار | پــــیـــاده چـــرا ســـاخـــتـــی کـــارزار |
نــه تــو بـــا ســیــاوش بـــتــوران بــدی | هـمــانـا بــپــرخــاش و ســوران بــدی |
مـرا بــا تــو نـان و نـمـک خــوردن اسـت | نشـسـتـن همـان مـهر پـروردن اسـت |
نـــبـــایــد کـــه بـــا ایــن نــژاد و گـــهــر | بــدیـن شــیـرمــردی و چــنـدیـن هـنـر |
ز بــــالـــا بـــخـــاک انـــدر آیـــد ســـرت | بــــســـوزد دل مـــهـــربــــان مـــادرت |
بــیـا تــا بــســازیـم ســوگــنــد و بــنــد | بــراهــی کــه آیــد دلــت را پــســنــد |
ازان پـس یکـی بـا تـو خـویـشـی کـنـیم | چـو خـویشـی بـود رای بـیشـی کـنیم |
پـــیــاده تـــو بـــا لــشـــکـــری نــامــدار | نــتــابــی مــخــور بــاتــنــت زیــنــهــار |
بـــدو گــفــت بــهــرام کــای پــهــلــوان | خـــردمـــنــد و بـــیــنــاو روشـــن روان |
مـرا حــاجــت از تــو یـکـی بــارگـیـسـت | وگـر نـه مـرا جــنـگ یـکــبــارگـیـســت |
بــدو گــفــت پــیـران کــه ای نـامـجــوی | نـدانـی کـه ایـن رای را نـیـســت روی |
تــرا ایـن بــه آیـد کـه گـفــتــم ســخــن | دلــیــری و بــر خــیـره تــنــدی مــکــن |
بـــبـــیــن تـــا ســـواران آن انــجـــمـــن | نـهنـد این چـنـین نـنـگ بـر خـویشـتـن |
کـه چــنـدیـن تــن از تــخـمـه مـهـتــران | ز دیــــهــــیــــم داران و کـــــنــــداوران |
ز پــیـکـار تــو کـشـتــه و خـسـتــه شـد | چــنـیـن رزم نـاگــاه پــیـوســتــه شــد |
کــه جــویـد گــذر ســوی ایـران کــنــون | مـگـر آنـک جــوشــد ورا مـغــز و خــون |
اگــر نــیــســـتـــی رنــج افــراســـیــاب | که گردد سرش زین سـخـن پـرشتـاب |
تــــرا بــــارگــــی دادمــــی ای جــــوان | بـــدان تـــات بـــردی بـــر پـــهـــلـــوان |
بـــرفـــت او و آمـــد ز لـــشـــکـــر تـــژاو | ســواری کـه بــودیـش بــا شــیـر تــاو |
ز پــیـران بــپــرســیـد و پــیـران بــگـفـت | کـه بـهـرام را از یـلـان نـیـسـت جـفـت |
بــمـهـرش بــدادم بــســی پــنـد خــوب | نــمـــودم بـــدو راه و پـــیــونــد خـــوب |
ســخــن را نــبــد بــر دلــش هــیــچ راه | هــمــی راه جــویــد بـــایــران ســپــاه |
بــپــیـران چـنـیـن گـفـت جــنـگـی تــژاو | کـه بــا مـهـر جــان تــرا نـیـســت تــاو |
شــوم گــر پـــیــاده بـــچـــنــگ آرمــش | ســر انــدر زمــان زیـر ســنـگ آرمــش |
بـــیــامــد شــتـــابـــان بـــدان رزمــگــاه | کــجــا بــود بــهــرام یـل بــی ســپــاه |
چـــو بـــهــرام را دیــد نــیــزه بـــدســت | یکـی بـرخـروشـیـد چـون پـیل مـسـت |
بـــدو گــفــت ازیــن لــشـــکــر نــامــدار | پــیـاده یـکــی مـرد و چــنـدیـن ســوار |
بـــایــران گـــرازیــد خـــواهــی هــمــی | ســرت بــرفــرازیـد خــواهـی هــمــی |
ســران را ســپـــردی ســر انــدر زمــان | گــه آمــد کــه بــر تــو ســرآیــد زمــان |
پــس آنــگــه بــفــرمــود کــانــدر نـهـیـد | بــتــیــر و بــگــرز و بــژوپــیــن دهــیــد |
بــرو انـجــمـن شــد یـکــی لــشــکــری | هـرانـکــس کـه بــد از دلـیـران ســری |
کـــمـــان را بـــزه کـــرد بـــهـــرام گـــرد | بـــتــیــر از هــوا روشــنــایــی بـــبــرد |
چـو تـیر اسـپـری شد سوی نیزه گشت | چو دریای خون شد همه کوه و دشت |
چــو نـیـزه قــلـم شــد بــگــرز و بــتــیـغ | هـمـی خـون چـکـانـیـد بـر تـیـره مـیـغ |
چـو رزمـش بـریـن گـونـه پـیوسـتـه شـد | بــتـیـرش دلـاور بـسـی خـسـتـه شـد |
چـو بـهـرام یـل گـشـت بـی تـوش و تـاو | پــــس پـــشـــت او انـــدر آمـــد تـــژاو |
یــکــی تــیــغ زد بـــر ســر کــتـــف اوی | کــه شــیــر انــدر آمــد ز بــالــا بــروی |
جــدا شــد ز تــن دســت خــنـجــرگــزار | فــرومــانــد از رزم و بـــرگــشــت کــار |
تــژاو ســتــمــگــاره را دل بـــســوخــت | بـــکــردار آتــش رخــش بـــرفــروخــت |
بـــپــیــچــیــد ازو روی پـــر درد و شــرم | بــجــوش آمـدش در جــگـر خـون گـرم |
*** | |
چـو خـورشـیـد تـابــنـده بـنـمـود پـشـت | دل گــیــو گــشـــت از بـــرادر درشــت |
بــبــیـژن چـنـیـن گـفـت کـای رهـنـمـای | بـــرادر نــیــامـــد هــمــی بـــاز جـــای |
بــبــایــد شــدن تــا وراکــار چــیــســت | نـبــایـد کـه بـر رفـتـه بــایـد گـریـسـت |
دلــیــران بـــرفــتــنــد هــر دو چــو گــرد | بــدان جـای پــرخـاش و نـنـگ و نـبــرد |
بـــدیــدار بـــهـــرامـــشـــان بـــد نـــیــاز | همی خـسـتـه و کشتـه جـستـند بـاز |
همـه دشـت پـرخـسـتـه و کـشـتـه بـود | جــهـانـی بــخـون انـدر آغـشـتــه بــود |
دلـــیــران چـــو بـــهــرام را یــافـــتـــنــد | پــر از آب و خـون دیـده بــشـتــافـتــنـد |
بــخــاک و بــخــون انـدر افــگـنـده خــوار | فـتــاده ازو دســت و بــرگـشــتــه کـار |
هــمــی ریــخــت آب از بـــر چـــهــراوی | پــر از خــون دو تــن دیـده از مـهـر اوی |
چـو بــازآمـدش هـوش بـگـشـاد چـشـم | تـنش پـر ز خون بـود و دل پـر ز خـشم |
چـنـیـن گـفـت بــا گـیـو کـای نـامـجــوی | مـرا چــون بــپــوشـی بــتــابــوت روی |
تـــو کـــیـــن بــــرادر بــــخـــواه از تـــژاو | نــدارد مـــگـــر گـــاو بـــا شـــیــر تـــاو |
مــرا دیــد پــیــران ویــســه نــخــســت | کـه بـا مـن بـدش روزگـاری نـشـسـت |
هــمـــه نـــامـــداران و گـــردان چـــیــن | بــجــســتــنــد بـــا مــن بآغــاز کــیــن |
تــن مـن تــژاو جــفـاپــیـشــه خــســت | نـکــرد ایـچ یـاد از نــژاد و نــشــســت |
چــو بــهـرام گـرد ایـن سـخــن یـاد کـرد | بــــبــــاریــــد گــــیـــو از مــــژه آب زرد |
بــــدادار دارنـــده ســــوگـــنـــد خــــورد | بــــروز ســــپــــیـــد و شــــب لـــاژورد |
کــه جــز تــرگ رومــی نــبــیـنـد ســرم | مـــگــــر کــــیـــن بــــهـــرام بــــازآورم |
پـر از درد و پـر کـیـن بـزین بـرنـشـسـت | یـکـی تـیـغ هـنـدی گـرفـتــه بــدسـت |
بــدانـگـه کـه شـد روی گـیـتــی سـیـاه | تــــژاو از طـــلـــایـــه بــــرآمـــد بــــراه |
چـــو از دور گـــیـــو دلـــیـــرش بـــدیـــد | عـنـان را بــپــیـچــیـد و دم درکـشــیـد |
چـو دانـسـت کـز لـشـکـر انـدر گـذشـت | ز گـردان و گـردنـکــشــان دور گـشــت |
ســوی او بــیـفــکـنـد پــیـچــان کــمـنـد | مـــیــان تـــژاو انـــدر آمـــد بـــه بـــنــد |
بــــران انـــدر آورد و بــــرگـــشــــت زود | پـس آسـانـش از پـشـت زیـن در ربـود |
بـــخــاک انــدر افــگــنــد خــوار و نــژنــد | فــرود آمـد و دســت کـردش بــه بــنـد |
نـشـســت از بــر اســپ و او را کـشـان | پـس انـدر همـی بـرد چـون بـیهـشـان |
چــنـیـن گـفـت بــا او بــخــواهـش تــژاو | کـه بــا مـن نـمـانـد ای دلـیـر ایـچ تــاو |
چـه کـردم کـزیـن بــی شـمـار انـجـمـن | شــب تـــیــره دوزخ نــمــودی بـــمــن |
بــزد بـــر ســرش تــازیــانــه دویــســت | بـدو گـفـت کـین جـای گـفـتـار نیسـت |
نــدانــی هـمــی ای بــد شــور بــخــت | کـه در بـاغ کین تـازه کـشـتـی درخـت |
کــه بـــالــاش بـــا چــرخ هــمــبــر بــود | تــنـش خــون خــورد بــار او ســر بــود |
شــکــار تــو بــهــرام بـــایــد بـــجــنــگ | بــبــیـنـی کــنـون زخــم کــام نـهـنــگ |
چــنـیـن گـفــت بــا گـیـو جــنـگـی تــژاو | که تـو چـون عقابـی و من چـون چـکاو |
ز بـــهــرام بـــر بـــد نـــبـــردم گـــمـــان | نــه او را بـــدســـت مــن آمــد زمـــان |
کـه مـن چــون رسـیـدم سـواران چــیـن | ورا کـشــتــه بــودنـد بــر دشـت کـیـن |
بـران بــد کـه بـهـرام بـیـجـان شـدسـت | ز دردش دل گـیـو پــیـچــان شـدســت |
کـــشـــانـــش بـــیـــارد گـــیــو دلـــیـــر | بــپـیـش جـگـر خـسـتـه بـهـرام شـیـر |
بـــدو گــفــت کــایــنــک ســر بــی وفــا | مــکــافـــات ســـازم جـــفــا را جـــفــا |
ســپــاس از جــهــان آفــریــن کــردگــار | کــه چـــنــدان زمــان دیــدم از روزگــار |
کـــه تـــیـــره روان بــــدانـــدیـــش تــــو | بــپــردازم اکــنــون مــن از پــیــش تــو |
هـمـی کـرد خــواهـش بــریـشـان تــژاو | همی خـواست از کشتـن خـویش تـاو |
هـمـی گـفـت ار ایـدونـک ایـن کـار بــود | سـر مـن بــخـنـجـر بــریـدن چـه سـود |
یـــکـــی بــــنـــده بــــاشـــم روان تــــرا | پـــرســـتـــش کـــنــم گـــوربـــان تـــرا |
چــنـیـن گـفــت بــا گـیـو بــهـرام شــیـر | کــــه ای نـــامـــور نـــامـــدار دلــــیـــر |
گــر ایـدونــک از وی بــمــن بــد رســیـد | هـمـان روز مـرگـش نـبــایـد چــشــیـد |
ســـر پــــر گـــنـــاهـــش روان داد مـــن | بــمــان تــا کــنــد در جــهـان یـاد مــن |
بـــرادر چــو بـــهــرام را خــســتــه دیــد | تــژاو جــفـا پــیـشــه را بــســتــه دیـد |
خـــروشــیــد و بـــگــرفــت ریــش تـــژاو | بــریـدش ســر از تــن بــســان چــکـاو |
دل گـیـو زان پـس بــریـشـان بـسـوخـت | روانـش ز غــم آتــشــی بــرفــروخــت |
خـــروشـــی بـــرآورد کـــانــدر جـــهــان | کـه دید این شـگـفـت آشـکـار و نـهـان |
کـه گر من کـشـم ور کـشـی پـیش من | بــرادر بــود گـر کـســی خــویـش مـن |
بــگـفــت ایـن و بــهـرام یـل جــان بــداد | جــهـان را چــنـیـن اسـت سـاز ونـهـاد |
عــنــان بــزرگــی هـرآنـکــو بــجــســت | نخستـین بـبـاید بـخون دست شست |
اگـر خــود کـشــد گـر کـشـنـدش بــدرد | بـــگــرد جــهــان تـــا تــوانــی مــگــرد |
خـروشـان بــر اسـپ تـژاوش بــبــسـت | بـه بـیژن سـپـرد آنگـهی بـرنـشـسـت |
بـــــیــــاوردش از جـــــایــــگــــاه تـــــژاو | بـــنـــزدیــک ایــران دلـــش پـــر ز تـــاو |
چـــو شـــد دور زان جـــایــگـــاه نــبـــرد | بــکــردار ایــوان یــکــی دخــمــه کــرد |
بــیـاگـنـد مـغـزش بــمـشــک و عــبــیـر | تــنـش را بــپــوشـیـد چــیـنـی حــریـر |
بــرآیـیـن شــاهـانـش بــر تــخــت عــاج | بــخـوابــیـد و آویـخـت بــر سـرش تـاج |
ســر دخــمــه کــردنــد ســرخ و کــبــود | تــو گـفـتــی کـه بــهـرام هـرگـز نـبــود |
شـــد آن لــشـــکــر نــامــور ســـوگــوار | ز بــــــهـــــرام وز گـــــردش روزگــــــار |
*** | |
چــو بــرزد ســر از کـوه تــابــنـده شـیـد | بــــرآمـــد ســـر تـــاج روز ســـپــــیـــد |
ســـپــــاه پــــراگـــنـــده گـــردآمـــدنـــد | هـمـی هـر کـسـی داسـتــانـهـا زدنـد |
کـه چــنـدیـن ز ایـرانـیـان کـشـتــه شـد | سـربــخــت ســالـار بــرگـشـتــه شـد |
چـنـیـن چـیـره دسـت تــرکـان بــجــنـگ | سـپــه را کـنـون نـیـسـت جـای درنـگ |
بـــر شــاه بـــایــد شــدن بــی گــمــان | بــبــیـنــیــم تــا بــر چــه گــردد زمــان |
اگـر شــاه را دل پــر از جــنـگ نـیـســت | مــرا و تــو را جــای آهـنــگ نــیـســت |
پــسـر بــی پــدر شـد پــدر بــی پــسـر | بـشـد کـشـتـه و زنـده خـسـتـه جـگـر |
اگــر جــنــگ فــرمــان دهــد شــهــریـار | بـــســـازد یــکــی لــشـــکــر نــامــدار |
بــیـایـیـم و دلـهـا پــر از کــیـن و جــنـگ | کـنـیم این جـهـان بـر بـدانـدیش تـنـگ |
بـــریــن رای زان مــرز گــشــتــنــد بـــاز | هـمـه دل پــر از خـون و جـان پـر گـداز |
بـــــــرادر ز خــــــون بــــــرادر بــــــه درد | زبــانـشـان ز خـویـشـان پـر از یـاد کـرد |
بــرفـتــنـد یـکـســر ســوی کـاســه رود | روانـشــان ازان کــشــتــگـان پــر درود |
طــلــایــه بـــیــامــد بـــپــیــش ســپــاه | کــســی را نــدیــد انــدران جــایــگــاه |
بـــپـــیــران فـــرســـتـــاد زود آگـــهـــی | کـز ایـرانـیـان گـشــت گـیـتــی تــهـی |
چــو بــشــنـیـد پــیـران هـم انـدر زمــان | بـــهــر ســو فــرســتـــاد کــارآگــهــان |
چـو بــرگـشـتـن مـهـتــران شـد درسـت | ســپــهـبــد روان را ز انـده بــشـسـت |
بــیـامـد بــشــبــگـیـر خــود بــا ســپــاه | هـمـی گــشــت بــر گــرد آن رزمـگــاه |
همـه کـوه و هم دشـت و هامـون و راغ | سـراپـرده و خـیـمـه بــد هـمـچـو بــاغ |
بــلـشـکـر بــبــخـشـیـد خـود بــرگـرفـت | ز کــار جــهـان مـانـده انـدر شــگـفــت |
کــه روزی فــرازســت و روزی نـشــیـب | گــهـی شــاد دارد گــهـی بــا نـهـیـب |
هــمــان بــه کــه بــا جــام مــانــیـم روز | هـــمـــی بـــگـــذرانـــیــم روزی بـــروز |
بــــدان آگـــهـــی نـــزد افـــراســــیـــاب | هـیـونـی بــرافــگــنـد هـنـگــام خــواب |
ســپــهــبــد بــدان آگــهـی شــاد شــد | ز تــــــیـــــمـــــار و درددل آزاد شــــــد |
هـمـه لـشـکـرش گـشـتـه روشـن روان | بـــبـــســتـــنــد آیــیــن ره پـــهــلــوان |
هــمـــه جـــامــه زیــنــت آویــخـــتـــنــد | درم بـــر ســر او هــمــی ریــخــتــنــد |
چــو آمــد بـــنــزدیــکــی شــهــر شــاه | سـپـهـبــد پــذیـره شـدش بــا سـپــاه |
بـــرو آفــریــن کــرد و بــســیــار گــفــت | کـه از پــهـلـوانـان تـرا نـیـسـت جـفـت |
دو هـــفـــتـــه ز ایـــوان افـــراســـیـــاب | هـمــی بــر شــد آواز چــنــگ و ربــاب |
سـیـم هـفـتــه پــیـران چــنـان کـرد رای | کـه بــا شــادمـانـی شــود بــاز جــای |
یـکــی خــلــعــت آراســت افــراســیـاب | کـه گـر بــرشـمـاری بــگـیـرد شــتــاب |
ز دیــــنــــار وز گــــوهــــر شـــــاهــــوار | ز زریــن کـــمـــرهــای گـــوهــرنــگـــار |
از اســـپـــان تـــازی بـــزریــن ســـتـــام | ز شــمــشــیـر هـنــدی بــزریـن نـیـام |
یـکـی تــخــت پــرمـایـه از عـاج و ســاج | ز پــیــروزه مــهــد و ز بـــیــجــاده تــاج |
پـــرســتــار چــیــنــی و رومــی غــلــام | پـر از مـشـک و عـنـبـر دو پـیروزه جـام |
بـــنــزدیــک پـــیــران فــرســتــاد چــیــز | ازان پــس بــســی پــنــدهـا داد نــیـز |
کــه بــا مـوبــدان بــاش و بــیـدار بــاش | ســپــه را ز دشــمــن نـگــهـدار بــاش |
نــگـــه کـــن خـــردمــنــد کـــارآگـــهــان | بــهـرجــای بــفــرســت گــرد جــهــان |
کـه کـیـخـسـرو امـروز بـا خـواسـتـسـت | بــداد و دهـش گـیـتــی آراســتــسـت |
نــژاد و بـــزرگـــی و تـــخـــت و کـــلـــاه | چـو شد گرد ازین بـیش چـیزی مخـواه |
ز بــرگــشــتــن دشــمـن ایـمـن مـشــو | زمــان تـــا زمــان آگـــهــی خـــواه نــو |
بــجــایـی کــه رســتــم بــود پــهـلــوان | تـو ایـمـن بــخـسـپــی بــپــیـچـد روان |
پـــذیــرفــت پــیــران هــمــه پـــنــد اوی | کــه ســالــار او بـــود و پـــیــونــد اوی |
ســـپـــهــدار پـــیــران و آن انـــجـــمـــن | نــهــادنـــد ســـر ســـوی راه خـــتـــن |
بـــپـــای آمـــد ایـــن داســـتـــان فـــرود | کــنــون رزم کــامــوس بـــایــد ســرود |
گروه کتاب پایگاه خبری شاعر
منبع : درج
منبع : درج