در گــنـج ایـن تــرک شــوریـده بــخــتشـمـا را سـپـردم بـکـوشـیـد سـخـتنــبـــایــد کــه بـــر کــاخ افــراســیــاببـــتـــابـــد ز چـــرخ بـــلــنــد…
در گــنـج ایـن تــرک شــوریـده بــخــت | شـمـا را سـپـردم بـکـوشـیـد سـخـت |
نــبـــایــد کــه بـــر کــاخ افــراســیــاب | بـــتـــابـــد ز چـــرخ بـــلــنــد آفــتـــاب |
هــــم آواز پــــوشــــیـــده رویـــان اوی | نــخــواهــم کــه آیـد ز ایـوان بــکــوی |
نــگــهـبــان فــرســتــاد ســوی گــلــه | کـــه بـــودنــد گـــلـــد دژ انــدر یــلـــه |
ز خــویـشــان او کــس نــیــازرد شــاه | چــنـانـچــون بــود در خـور پــیـشـگـاه |
چـــو زان گــونــه دیــدنــد کـــردار اوی | سـپـه شد سراسر پـر از گفت و گوی |
که کیخـسرو ایدر بـدان سان شدست | که گویی سوی بـاب مهمان شدست |
هـــمـــی یــاد نـــایــدش خـــون پـــدر | بـــخـــیــره بـــریــده بـــبـــیــداد ســر |
هـمـان مـادرش را کـه از تــخـت و گـاه | ز پــرده کــشــیــدنــد یــکــســو بــراه |
شــبــان پــروریـدســت وز گـوســفـنـد | مـزیدسـت شـیر این شـه هوشـمـند |
چــرا چـون پــلـنـگـان بــچــنـگـال تــیـز | نــه انــگــیـزد از خــان او رســتــخــیـز |
فـــــــرود آورد کـــــــاخ و ایــــــوان اوی | بـــرانــگـــیــزد آتـــش ز کـــیــوان اوی |
ز گــفــتـــار ایــرانــیــان پـــس خـــبـــر | بــکــیــخــســرو آمــد هــمــه در بــدر |
فـرسـتــاد کـس بــخــردان را بــخـوانـد | بـسـی داسـتـان پـیش ایشـان بـراند |
کــه هـر جــای تــنـدی نـبــایـد نـمــود | ســر بــی خــرد را نـشــایـد ســتــود |
هـمــان بــه کــه بــا کــیـنـه داد آوریـم | بــــکــــام انـــدرون نـــام یـــاد آوریـــم |
کـه نـیـکـیـســت انـدر جــهـان یـادگـار | نــمــانــد بـــکـــس جـــاودان روزگـــار |
هـمـیـن چـرخ گـردنـده بـا هـر کـسـی | تــوانـد جــفــا گـســتــریـدن بــســی |
ازان پـــس بـــفــرمــود شــاه جــهــان | کــه آرنــد پـــوشـــیــدگــان را نــهــان |
چـــو ایــرانــیــان آگــهــی یــافــتـــنــد | پـر از کـیـن سـوی کـاخ بــشـتـافـتـنـد |
بــران گــونــه بــردنــد گــردان گــمــان | کـه خــسـرو سـرآرد بــریـشـان زمـان |
بـخـوری هـمـی نـزدشـان خـواسـتـنـد | بــتــاراج و کــشــتــن بــیـاراســتــنــد |
ز ایـــوان بــــزاری بــــرآمـــد خــــروش | کـه ای دادگـر شــاه بــســیـار هـوش |
تـو دانـی کـه مـا سـخـت بـیـچـاره ایم | نـه بــر جــای خــواری و پــیـغـاره ایـم |
بـــر شـــاه شـــد مـــهــتـــر بـــانـــوان | ابــــا دخــــتــــران انـــدر آمــــد نـــوان |
پــرسـتـنـده صـد پــیـش هـر دخـتــری | ز یــاقــوت بــر هــر ســری افــســری |
چـو خـورشـیـد تــابــان ازیـشـان گـهـر | بــپــیـش انـدر افـگـنـده از شـرم سـر |
بـیک دسـت مـجـمر بـیک دسـت جـام | بــرافــروخــتــه عــنــبــر و عــود خــام |
تــو گـفـتـی کـه کـیـوان ز چـرخ بــریـن | ســتــاره فـشــانـد هـمـی بــر زمـیـن |
مــه بــانــوان شــد بــنــزدیـک تــخــت | ابــر شــهـریـار آفــریـن کـرد ســخــت |
هـــمـــان پــــروریـــده بــــتـــان طـــراز | بــریـن گـونـه بــردنـد پـیـشـش نـمـاز |
هـمــه یـکــســره زار بــگــریـســتــنـد | بـدان شـوربـخـتـی هـمـی زیـسـتـنـد |
کـسـی کـو نـدیـدسـت جـز کـام و نـاز | بـــرو بـــر بـــبـــخـــشـــای روز نــیــاز |
هــمــی خــوانــدنــد آفــریـنــی بــدرد | کــه ای نــیــک دل خـــســرو رادمــرد |
چــه نـیـکــو بــدی گـر ز تــوران زمـیـن | نــبــودی بــدلــت انــدرون ایـچ کــیـن |
تـــو ایــدر بـــجــشــن و خــرام آمــدی | ز شـــاهـــان درود و پــــیـــام آمـــدی |
بـرین بـوم بـر نـیـسـت خـود کـدخـدای | بــتــخــت نــیـا بــر نــهـادی تــو پــای |
سـیـاوش نـگـشـتــی بــخــیـره تــبــاه | ولیکـن چـنین گشـت خـورشـید و ماه |
چــنــان کــرد بــدگــوهـر افــراســیـاب | کـه پـیـش تـو پـوزش نـبـیـنـد بـخـواب |
بـسی دادمش پـند و سـودی نداشت | بـخـیره همـی سـر ز پـندم بـگـاشـت |
گـــوای مـــنــســـت آفـــریــنــنـــده ام | کــه بــاریـد خــون از دو بــیـنــنــده ام |
چــو گــرســیـوز و جــهـن پــیـونــد تــو | کــه ســایـد بــزاری کــنـون بــنــد تــو |
ز بــهــر ســیــاوش کــه در خــان مــن | چــه تــیـمــار بــد بــر دل و جــان مـن |
کــه افــراســیـاب آن بــدانـدیـش مــرد | بـسـی پـند بـشـنید و سـودش نکـرد |
بــدان تــا چــنــیـن روزش آیــد بــســر | شــود پـــادشـــاهــیــش زیــر و زبـــر |
بـــــتــــاراج داده کــــلــــاه و کــــمــــر | شـده روز او تــار و بــرگـشــتــه ســر |
چـنـین زنـدگـانی همـی مـرگ اوسـت | شـگفـت آنک بـر تـن ندردش پـوسـت |
کــنــون از پــی بــیــگــنــاهــان بـــمــا | نـگــه کــن بــر آیـیـن شــاهـان بــمــا |
هـمــه پــاک پــیـوســتــه خــســرویـم | جــز از نــام او در جــهـان نــشــنـویـم |
بـــبـــد کـــردن جـــادو افـــراســـیـــاب | نـگـیـرد بــریـن بــیـگـنـاهـان شــتــاب |
بــخــواری و زخــم و بــخـون ریـخــتــن | چــه بــر بــی گـنـه خـیـره آویـخــتــن |
کــه از شــهـریـاران ســزاوار نـیـســت | بـریدن سـری کـان گـنـهـکـار نـیسـت |
تــرا شــهـریـارا جــز ایـنــســت جــای | نمـانـد کـسـی در سـپـنـجـی سـرای |
هـم آن کـن کـه پــرسـد ز تــو کـردگـار | نــپـــیــچــی ازان شــرم روز شــمــار |
چـو بـشنید خـسرو بـبـخشود سخـت | بــران خـوبــرویـان بــرگـشـت بــخــت |
کــه پــوشــیـده رویـان از آن درد و داغ | شـده لعل رخـسـارشـان چـون چـراغ |
بـــپـــیــچـــیــد دل بـــخـــردان را ز درد | ز فــرزنـد و زن هـر کــســی یـاد کــرد |
هـمــی خــوانــدنــد آفــریـنــی بــزرگ | ســران ســپــه مــهــتــران ســتــرگ |
کــز ایــشــان شــه نــامــبــردار کــیـن | نــخــواهــد ز بـــهــر جــهــان آفــریــن |
چـنـین گـفـت کـیـخـسـرو هـوشـمـنـد | که هر چـیز کـان نیسـت ما را پـسـند |
نــیــاریـم کــس را هــمــان بــد بــروی | وگـر چـنـد بـاشـد جـگـر کـیـنـه جـوی |
چــــو از کـــار آن نـــامـــدار بــــلـــنـــد | بــرانــدیـشــم ایـنـم نـیـایـد پــســنـد |
کـــه بـــد کـــرد بـــا پـــرهــنــر مــادرم | کــســی را هـمـان بــد بــســر نـاورم |
بــفـرمـودشــان بــازگـشـتــن بــجــای | چــنـان پــاک زاده جــهـان کــدخــدای |
بـدیشـان چـنین گـفـت کـایمـن شـوید | ز گــویـنـده گــفــتــار بــد مــشــنـویـد |
کـزین پـس شـما را ز من بـیم نیسـت | مـرا بــی وفـایـی و دژخــیـم نـیـسـت |
تــن خـویـش را بــد نـخـواهـد کـسـی | چـو خـواهد زمـانـش نـبـاشـد بـسـی |
بــبــاشــیــد ایـمــن بــایـوان خــویــش | بــیـزدان سـپـرده تـن و جـان خـویـش |
بـــایــرانــیــان گــفــت پــیــروزبـــخــت | بــمــانــاد تــا جــاودان تــاج و تــخــت |
هـمـه شـهـر تــوران گـرفـتـه بــدسـت | بــایـران شـمـا را سـرای و نـشـسـت |
ز دلــهـا هـمـه کــیـنـه بــیـرون کــنـیـد | بـمـهر انـدرین کـشـور افـسـون کـنـید |
کـه از مـا چـنـیـن دردشـان دردلـسـت | ز خـون ریخـتـن گـرد کـشـور گـلسـت |
هــمــه گــنــج تــوران شــمــا را دهـم | بــران گــنــج دادن ســپــاهـی نــهـم |
بــکــوشــیــد و خــوبــی بــکــار آوریــد | چـــو دیــدنــد ســرمــا بـــهــار آوریــد |
مــن ایــرانــیــانــرا یــکــایــک نــه دیــر | کــنـم یـکــســر از گـنـج دیـنـار ســیـر |
ز خـون ریـخــتــن دل بــبــایـد کـشـیـد | ســر بــیــگــنــاهــان نــبــایــد بــریــد |
نــه مــردی بـــود خــیــره آشــوفــتــن | بــــزیـــر انـــدر آورده را کــــوفــــتــــن |
ز پــوشــیـده رویــان بــپــیــچــیـد روی | هرآن کـس کـه پـوشـیده دارد بـکـوی |
ز چــیـز کــســان ســر بــتــابــیـد نـیـز | که دشـمن شود دوسـت از بـهر چـیز |
نــیــایــد جــهــان آفــریـن را پــســنــد | کـه جــویـنـده بــر بــیـگـنـاهـان گـزنـد |
هـرآنـکـس کـه جـوید هـمـی رای مـن | نــبــایـد کــه ویـران کــنـد جــای مــن |
و دیـگـر کـه خــوانـنـد بــیـداد و شــوم | کــه ویـران کــنــد مــهــتــر آبــاد بــوم |
ازان پــس بــلـشــکـر بــفـرمـود شــاه | گــشــادن در گــنــج تـــوران ســپـــاه |
جـــز از گــنــج ویــژه رد افــراســـیــاب | کـه کـس را نـبـود انـدران دسـت یـاب |
بــبــخـشـیـد دیـگـر هـمـه بــر سـپــاه | چـه گـنج سـلیح و چـه تـخـت و کـلاه |
ز هـر سـو پــراگـنـده بــی مـر سـپــاه | زتــرکــان بــیــامــد بـــنــزدیــک شــاه |
هـمــی داد زنـهـار و بــنــواخــتــشــان | بـزودی هـمـی کـار بــر سـاخـتـشـان |
ســران را ز تـــوران زمــیــن بـــهــر داد | بــهــر نــامــداری یــکــی شــهــر داد |
بــهـر کـشـوری هـر کـه فـرمـان نـبــرد | ز دســـت دلـــیــران او جـــان نــبـــرد |
شــدنــد آن زمــان شــاه را چـــاکــران | چـو پــیـوسـتــه شـد نـامـه مـهـتــران |
ز هـر ســو فــرســتــادگـان نـزد شــاه | یــکـــایــک ســـر انــدر نــهــاده بـــراه |
ابـــا هـــدیـــه و نـــامـــه مـــهـــتـــران | شــده یــک بــیـک شــاه را چــاکــران |
دبــیـر نـویـســنــده را پــیـش خــوانــد | سـخــن هـرچ بــایـسـت بــا او بــرانـد |
ســرنـامـه کــرد آفــریـن از نـخــســت | بـدان کـو زمـیـن از بـدیـهـا بـشـسـت |
چــنــان اخــتــر خــفــتــه بــیـدار کــرد | ســر جـــاودان را نــگــونــســـار کــرد |
تـــوانـــایــی و دانــش و داد ازوســـت | بـگـیتـی سـتـم یافـتـه شـاد ازوسـت |
دگـر گـفــت کـز بــخــت کـامـوس کـی | بــزرگ و جــهــانــدیــده و نــیـک پــی |
گـشــاده شــد آن گـنـگ افــراســیـاب | ســر بـــخــت او انــدر آمــد بـــخــواب |
بـــیــک رزمـــگـــاه از نــبـــرده ســـران | ســــرافــــراز بــــا گـــرزهـــای گـــران |
هـمـانـا کـه افـگـنـده شــد صــد هـزار | بــــگـــلـــزریـــون در یـــکـــی کـــارزار |
وز آن پـس بــرآمـد یـکـی بــاد سـخـت | کــه بــرکــنــد شــاداب بــیـخ درخــت |
بآب انــدر افــتـــاد چـــنــدی ســـپـــاه | کـه جـسـتـنـد بـر مـا یکـی دسـتـگـاه |
بآوردگـــه در چــــنـــان شــــد ســــوار | کـه از ما یکـی را دو صـد شـد شـکـار |
وز آن جـایـگـه رفـت بــبـهـشـت گـنـگ | حــصـاری پــر از مـردم و جــای تــنـگ |
بــجــنـگ حــصــار انـدرون ســی هـزار | هـمـانـا کـه شــد کـشــتــه در کـارزار |
هـمــان بــد کــه بــیـدادگــر بــود مــرد | ورا دانـــش و بـــخـــت یــاری نــکـــرد |
هـمـه روی کـشـور سـپــه گـسـتـریـد | شـدسـت او کـنـون از جـهـان نـاپـدید |
ازیـن پــس فـرســتــم بــشـاه آگـهـی | ز روزی کـــه بـــاشـــد مــرا فـــرهــی |
ازان پـس بـیامد بـه شـادی نشـسـت | پـری روی پـیش اندرون مـی بـدسـت |
بــــبــــد تــــا بــــهـــار انــــدرآورد روی | جهان شد بـهشتی پـر از رنگ و بـوی |
همـه دشـت چـون پـرنیان شـد بـرنـگ | هـوا گـشـت بــرسـان پـشـت پـلـنـگ |
گـــرازیـــدن گـــور و آهـــو بــــدشـــت | بـدین گونه بـر چـند خـوشی گذشـت |
بــه نــخــچــیــر یــوزان و پــرنــده بـــاز | هـمـه مــشــک بــویـان بــتــان طــراز |
هــمـــه چـــارپـــایــان بـــکـــردار گـــور | پـــراگـــنــده و آگــنــده کـــردن بـــزور |
بــــگـــردن بــــکـــردار شــــیـــران نـــر | بــســان گــوزنــان بــگــوش و بــســر |
ز هــر ســو فــرســـتـــاد کــارآگــهــان | هـمـی چــسـت پــیـدا ز کـار جــهـان |
پــس آگــاهـی آمـد ز چــیـن و خــتــن | از افـــراســـیـــاب و ازان انـــجـــمـــن |
کـه فـغـفـور چـین بـاوی انـبـاز گـشـت | هـمـه روی کــشــور پــرآواز گــشــت |
ز چــیـن تــا بــگـلـزریـون لـشـکـرسـت | بـریشان چـو خـاقان چـین سرورسـت |
نــدانــد کــســی راز آن خـــواســـتـــه | پـــرســـتـــنــده و اســـب آراســـتـــه |
کــه او را فــرســتــاد خــاقــان چــیــن | بــشــاهــی بــرو خــوانــدنــد آفــریـن |
هـمـان گـنـج پــیـرانـش آمـد بــدسـت | شــتــروار دیــنــار صــدبــار شــســت |
چـو آن خـواسـتـه بــرگـرفـت از خـتــن | ســپــاهـی بــیـاورد لـشــکـر شــکـن |
چــو زیـن گـونـه آگـاهـی آمـد بــشــاه | بـــنـــزدیـــک زنـــهـــار داده ســـپـــاه |
هــمــه بـــازگــشــتــنــد ز ایــرانــیــان | بــبــسـتــنـد خـون ریـخـتــن را مـیـان |
چــو بــرداشـت افـراســیـاب از خــتــن | یـکـی لـشـکـری شــد بــرو انـجــمـن |
کـه گـفـتـی زمـیـن بــرنـتـابــد هـمـی | ســتــاره شــمــارش نـیـابــد هـمــی |
ز چــیـن سـوی کـیـخــســرو آورد روی | پــر از درد بــا لـشـکـری کـیـنـه جـوی |
چـو کـیـخـسـرو آگـاه شـد زان سـپــاه | طــلــایــه فــرســتــاد چــنــدی بـــراه |
بــــفــــرمــــود گــــودرز کــــشــــواد را | ســـپـــهــدار گــرگــیــن و فــرهــاد را |
کــه ایــدر بــبـــاشــیــد بـــا داد و رای | طــلــایــه شــب و روز کــرده بـــپــای |
بــگــودرز گــفــت ایـن ســپــاه تــوانــد | چـــو کـــار آیــد انــدر پـــنــاه تـــوانــد |
ز تــرکـان هـرآنـگـه کـه بــیـنـی یـکـی | کــه یــاد آرد از دشــمــنــان انــدکــی |
هــم انـــدر زمـــان زنــده بـــر دارکـــن | دو پــایـش ز بــر سـر نـگـونـسـار کـن |
چـو بـی رنج بـاشـد تـو بـی رنج بـاش | نـگـهـبــان ایـن لـشـکـر و گـنـج بــاش |
تـــبـــیـــره بـــرآمـــد ز پـــرده ســـرای | خــروشــیــدن زنــگ و هــنــدی داری |
بـدین سـان سـپـاهـی بـیامـد ز گـنـگ | کــه خــورشــیـد را آرزو کــرد جــنــگ |
چـو بـیرون شد از شهر صف بـر کشید | سـوی کـوکـهـا لـشـکـر انـدر کـشـیـد |
مـیـان دو لــشــکــر دو مـنـزل بــمـانـد | جـهـانـداران گـردنـکـشـان را بــخـوانـد |
چـنین گـفـت کـامشـب مـجـنبـید هیچ | نـه خــوب آیـد آرامـش انـدر بــســیـچ |
طــلـایـه بــرافــگــنـد بــر گــرد دشــت | همه شـب همی گرد لشکر بـگشـت |
بـیک هـفـتـه بـودش هـم آنـجـا درنـگ | همـی سـاخـت آرایش و سـاز جـنـگ |
بـــهــشــتــم بــیــامــد طــلــایــه ز راه | بــخــســرو خــبــر داد کآمــد ســپــاه |
سـپـه را بـدان سـان بـیـاراسـت شـاه | کـه نظـاره گـشـتـنـد خـورشـید و مـاه |
چــو افــراســیـاب آن ســپــه را بــدیـد | بــیـامـد بــرابــر صــفــی بــرکــشــیـد |
بــفـرزانـگـان گـفــت کـیـن دشــت رزم | بـدل مـر مـرا چـون خـرامـسـت و بـزم |
مــرا شـــاد بـــر گـــاه خـــواب آمـــدی | چــو رزمــم نـبــودی شــتــاب آمــدی |
کـنـون مـانـده گـشـتـم چـنین در گـریز | سـری پــر ز کـیـنـه دلـی پــرســتــیـز |
بـر آنـم کـه از بـخـت کـیـخـسـروسـت | و گــر بـــر ســرم روزگــاری نــوســت |
بــر آنـم کــه بــا او شــوم هـمــنــبــرد | اگـــر کـــام یــابـــم اگـــر مــرگ و درد |
بــدو گــفــت هـر کــس فــرزانــه بــود | گـر از خـویـش بــود ار ز بـیـگـانـه بــود |
کـه گـر شـاه را جــســت بــایـد نـبــرد | چــرا بــایـد ایـن لـشــکـر و دار و بــرد |
هـمـه چـیـن و تــوران بــپــیـش تـوانـد | ز بــیـگــانــگــان ار ز خــویـش تــوانــد |
فـــدای تـــو بـــادا هــمـــه جـــان مـــا | چــنــیــن بــود تــا بــود پــیــمــان مــا |
اگـر صـد شـود کـشـتــه گـر صـد هـزار | تـــن خــویــش را خــوار مــایــه مــدار |
هـمـه ســربــســر نـیـکـخــواه تــوایـم | کـــه زنـــده بـــفـــر کـــلـــاه تـــوایـــم |
وزآن پــس بــرآمـد ز لـشــکـر خــروش | زمین و زمان شد پـر از جـنگ و جوش |
ســتـــاره پـــدیــد آمــد از تــیــره گــرد | رخ زرد خــــورشـــیـــد شــــد لـــاژورد |
ســپـــهــدار تـــرکــان ازان انــجـــمــن | گـــزیــن کـــرد کـــار آزمـــوده دو تـــن |
پــیــامــی فــرســتــاد نــزدیــک شــاه | کـه کـردی فــراوان پــس پــشــت راه |
هـمــانـا کــه فــرســنـگ ز ایـران هـزار | بــود تــا بــگــنـگ انــدر ای شــهـریـار |
ز ریــگ و بـــیــابـــان وز کـــوه و شـــخ | دو لشـکـر بـرین سـان چـو مور و ملخ |
زمـین هـمـچـو دریا شـد از خـون کـین | ز گـنـگ و ز چــیـن تــا بــایـران زمـیـن |
اگـر خــون آن کــشــتــگـان را ز خــاک | بــــژرفــــی بــــرد رای یـــزدان پــــاک |
هــمــانــا چـــو دریــای قــلــزم شـــود | دولـشـکـر بــخــون انـدرون گـم شـود |
اگـر گـنـج خــواهـی ز مـن گـر سـپــاه | وگــر بــوم تــرکــان و تــخــت و کــلـاه |
ســپـــارم تـــرا مــن شــوم نــاپـــدیــد | جــز از تــیــغ جــان را نــدارم کــلــیــد |
مـــکـــن گـــر تـــرا مــن پـــدر مـــادرم | ز تـــخـــم فـــریــدون افــســـونــگــرم |
ز کــیــن پــدر گــر دلــت خــیــره شــد | چـنـیـن آب مـن پــیـش تـو تـیـره شـد |
ازان بـــد ســیــاوش گــنــهــکــار بــود | مــرا دل پـــر از درد و تـــیــمـــار بـــود |
دگـــر گـــردش اخــــتــــران بــــلـــنـــد | کـه هـم بــاپــنـاهـنـد و هـم بــاگـزنـد |
مرا سـالیان شـسـت بـر سـر گذشـت | کــه بــا نـامـداری نـرفــتــم بــدشــت |
تـــو فـــرزنـــدی و شـــاه ایــران تـــوی | بــرزم انــدرون چــنـگ شــیـران تــوی |
یـکــی رزمـگــاهـی گــزیـن دوردســت | نـه بــر دامـن مـرد خــســروپــرســت |
بـــــگـــــردیـــــم هـــــر دو بآوردگـــــاه | بـــجــایــی کــزو دور مــانــد ســپـــاه |
اگـر مـن شـوم کـشـتـه بــر دسـت تـو | ز دریــا نــهــنــگ آورد شــســـت تـــو |
تـو بـا خـویـش و پـیـونـد مـادر مـکـوش | بـپـرهـیـز وز کـیـنـه چـنـدیـن مـجـوش |
وگـر تـو شـوی کـشـتـه بـر دسـت من | بـــزنــهــار یــزدان کـــزان انــجـــمـــن |
نـمـانـم کــه یـک تــن بــپــیـچــد ز درد | دگــر بـــیــنــد از بـــاد خـــاک نــبـــرد |
ز گـویـنـده بــشــنـیـد خــســرو پــیـام | چـنـیـن گـفـت بــا پـور دسـتـان سـام |
کـه ایـن تــرک بــدســاز مـردم فــریـب | نـبــیـنـد هـمـی از بــلـنـدی نـشـیـب |
بــچــاره چـنـیـن از کـف مـا بــجــسـت | نـمـاید کـه بـر تـخـت ایران نـشـسـت |
ز آورد چـــنــدیــن بـــگـــویــد هــمــی | مـگـر دخــمـه شـیـده جــویـد هـمـی |
نــبـــیــره فــریــدن و پـــور پـــشــنــگ | بآورد بـــا او مـــرا نــیــســـت نــنـــگ |
بــدو گـفـت رسـتــم کـه ای شـهـریـار | بـــدیــن در مــدار آتـــش انــدر کــنــار |
کـه ننـگـسـت بـر شـاه رفـتـن بـجـنگ | وگـر هـمـنـبــرد تــو بــاشـد پــشـنـگ |
دگــر آنــک گــویـد کــه بــا لــشــکــرم | مــکــن چــنــگ بــا دوده و کــشــورم |
ز دریــا بـــدریــا تـــرا لــشـــکــرســـت | کـجـا رایشـان زین سـخـن دیگـرسـت |
چــو پــیـمــان یــزدان کــنــی بــا نــیــا | نــشــایــد کــه در دل بــود کــیـمــیــا |
بــانــبــوه لــشــکــر بــجــنــگ انــدر آر | ســـخـــن چـــنــد آلـــوده نـــابـــکـــار |
ز رسـتـم چـو بـشنید خـسـرو سـخـن | یـکــی دیـگـر انـدیـشــه افــگـنـد بــن |
بـگـویـنـده گـفـت ایـن بـدانـدیـش مـرد | چــنـیـن بــا مــن آویـخــت انـدر نـبــرد |
فــزون کــرد ازیــن بــا ســیــاوش وفــا | زبــان پــر فـســون بــود دل پــرجــفــا |
ســپــهــبـــد بــکــژی نــگــیــرد فــروغ | زبــان خــیــره پــرتــاب و دل پــر دروغ |
گـر ایـدونـک رایـش نـبــردسـت و بـس | جــز از مـن نـبــرد ورا هـســت کــس |
تــهـمـتــن بــجــایـســت و گــیـو دلـیـر | کـه پــیـکـار جـویـنـد بــا پـیـل و شـیـر |
اگــر شــاه بـــا شــاه جـــویــد نــبـــرد | چــرا بــایـد ایـن دشــت پــرمـرد کــرد |
نـبـاشـد مـرا بـا تـو زیـن بـیـش جـنـگ | بــبــیـنـی کـنـون روز تــاریـک و تــنـگ |
فـرســتــاد بــرگـشـت و آمـد چــو بــاد | شــنــیــده ســراســر بـــرو کــرد یــاد |
پـــر از درد شـــد جـــان افــراســـیــاب | نـکـرد ایچ بـر جـنگ جـسـتـن شـتـاب |
ســپـــه را بـــجــنــگ انــدر آورد شــاه | بــجــنــبــیــد نــاچــار دیــگــر ســپــاه |
یـکـی بــا درنـگ و یـکـی بــا شــتــاب | زمـــیــن شـــد بـــکـــردار دریـــای آب |
ز بـــاریـــدن تـــیــر گـــفـــتـــی ز ابـــر | هـمـی ژالـه بــاریـد بــر خــود و بــبــر |
ز شـبـگـیر تـا گـشـت خـورشـید لـعـل | زمـیـن پــر ز خــون بــود در زیـر نـعــل |
سـپـه بـازگـشـتـند چـون تـیره گشـت | که چشم سواران همی خیره گشت |
ســپــهـدار بــا فــر و نـیـرنــگ و ســاز | چـو آمـد بــه لـشـکـرگـه خـویـش بــاز |
چـنین گـفـت بـا طـوس کـامـروز جـنگ | نــه بـــر آرزو کـــرد پـــور پـــشـــنـــگ |
گـمـانـم کـه امـشـب شـبـیخـون کـنـد | ز دل درد دیــریــنـــه بـــیــرون کـــنـــد |
یــکــی کــنــده فــرمــود کــردن بـــراه | بـرآن سـو کـه بـد شـاه تـوران سـپـاه |
چـنـیـن گـفـت کآتـش نـسـوزیـد کـس | نــبـــایــد کـــه آیــد خـــروش جـــرس |
ز لـشــکــر ســواران کــه بــودنـد گـرد | گـزیـن کـرد شـاه و بــرسـتـم سـپــرد |
دگـــر بـــهــره بـــگـــزیــد ز ایــرانــیــان | کــه بــنـدنـد بــر تــاخــتــن بــر مـیـان |
بـــطـــوس ســـپـــهــدار داد آن گـــروه | بــفــرمـود تــا رفــت بــر ســوی کــوه |
تـهـمـتـن سـپــه را بــهـامـون کـشـیـد | سـپـهـبـد سـوی کـوه بـیرون کـشـیـد |
بـــفــرمــود تـــا دور بـــیــرون شــونــد | چـپ و راسـت هر دو بـهامـون شـوند |
طــلــایـه مــدارنــد و شــمــع و چــراغ | یکی سـوی دشت و یکی سـوی راغ |
بـــدان تـــا اگــر ســـازد افــرســـیــاب | بــرو بــر شـبـیـخـون بـهـنـگـام خـواب |
گـــر آیــد ســـپـــاه انــدر آیــد ز پـــس | بـــمــانــد نــبـــاشـــدش فـــریــادرس |
بــره کـنـده پـیـش و پـس انـدر سـپــاه | پــس کـنـده بــا لـشـکـر و پـیـل شـاه |
سـپـهدار تـرکان چـو شب در شکست | مـیـان بــا سـپـه تـاخـتـن را بــبـسـت |
ز لـشـکـر جــهـانـدیـدگـان را بــخــوانـد | ز کـــار گــذشـــتـــه فـــراوان بـــرانــد |
چـنـیـن گـفـت کـین شـوم پـر کـیـمـیـا | چــنـیـن خــیـره شـد بــر سـپــاه نـیـا |
کـنـون جــمـلـه ایـرانـیـان خــفـتــه انـد | هـمـه لـشــکـر مـا بــرآشــفــتــه انـد |
کــنـون مـا ز دل بــیـم بــیـرون کــنـیـم | سـحـرگـه بـریشـان شـبـیخـون کـینم |
گـر امـشـب بـر ایشـان بـیابـیم دسـت | بـبـیشـی ابـر تـخـت بـایـد نـشـسـت |
وگــر بــخــتــمــان بــر نــگــیـرد فــروغ | هـمـه چــاره بــادسـت و مـردی دروغ |
بــریـن بــرنـهـادنــد و بــرخــاســتــنــد | ز بــهـر شــبــیـخــون بــیـاراســتــنــد |
ز لـشــکــر گـزیـن کــرد پــنـجــه هـزار | جــهــانــدیــده مــردان خــنــجــرگــزار |
بــرفــتــنــد کــارآگــهـان پــیـش شــاه | جــهــانــدیــده مــردان بــا فــر و جــاه |
ز کـــارآگــهــان آنــک بـــد رهــنــمــای | بـــیــامــد بـــنــزدیــک پـــرده ســرای |
بــجــایــی غــو پــاســبـــانــان نــدیــد | تـو گـفـتـی جـهـان سـربــسـر آرمـیـد |
طـــلـــایـــه نـــه و آتـــش و بــــاد نـــه | ز تـــوران کـــســـی را بـــدل یــاد نــه |
چــو آن دیــد بــرگــشــت و آمــد دوان | کزیشـان کسـی نیسـت روشـن روان |
هـمـه خـفـتـگـان سـربــسـرمـرده انـد | وگــر نـه هـمــه روز مــی خــورده انـد |
بــجــایـی طــلــایـه پــدیـدار نــیـســت | کـس آن خـفـتـگـان را نگـهدار نیسـت |
چـو افـراسـیـاب این سـخـنـهـا شـنـود | بــدلــش انــدرون روشــنــایــی فــزود |
سـپـه را فرسـتـاد و خـود بـرنشـسـت | مـیـان یـلــی تــاخــتــن را بــبــســت |
بـــرفـــتـــنــد گــردان چـــو دریــای آب | گـرفـتــنـد بــر تــاخــتــن بــر شــتــاب |
بــران تــاخــتــن جــنـبــش و سـاز نـه | هـــمــــان نـــالــــه بــــوق و آواز نـــه |
چــو رفــتــنــد نــزدیــک پــرده ســرای | بـــرآمـــد خـــروشـــیـــدن کـــر نـــای |
غـو طـبــل بــر کـوهـه زیـن بــخـاسـت | درفـــش ســـیـــه را بـــرآورد راســـت |
ز لـشـکـر هـرآنـکـس کـه بــد پـیـشـرو | بـرانگـیخـتـند اسـب و بـرخـاسـت غـو |
بـــکــنــده در افــتـــاد چــنــدی ســوار | بـــپـــیــچــیــد دیــگــر ســر از کــارزار |
ز یـک دسـت رسـتـم بــرآمـد ز دشـت | ز گــرد ســواران هــواتــیــره گــشــت |
ز دســت دگــر گــیـو گــودرز و طــوس | بــپــیـش انـدرون نـالـه بــوق و کـوس |
شــهــنــشــاه بــاکــاویــانــی درفــش | هـوا شــد ز تــیـغ ســواران بــنـفــش |
بــرآمــد ده و گــیـر و بــربــنــد و کــش | نـه بـا اسـب تـاب و نـه بـا مـرد هـش |
ازیــشــان ز صــد نــامــور ده بــمــانــد | کـسـی را کـه بــد اخــتــر بــد بــرانـد |
چــو آگــاهــی آمــد بـــریــن رزمــگــاه | چـنان خـستـه بـد شاه تـوران سـپـاه |
کـه از خـسـتـگی جـمله گریان شـدند | ز درد دل شــــاه بــــریـــان شـــدنـــد |
چــنـیـن گـفــت کــز گــردش آســمـان | نـیـابــد گــذر دانــشــی بــی گــمــان |
چو دشمن همی جان بـسیچد نه چیز | بــکـوشــیـم نـاچــار یـک دســت نـیـز |
اگـر سـربــسـر تـن بــکـشـتـن دهـیـم | وگــر ایـرجــی تــاج بــر ســر نــهــیـم |
بـــرآمــد خــروش از دو پـــرده ســرای | جــهــان پــر شــد از نــالــه کــر نــای |
گــرفــتــنـد ژوپــیـن و خــنـجــر بــکــف | کشـیدند لشـکر سـه فـرسـنگ صـف |
بــــکـــردار دریـــا شــــد آن رزمـــگـــاه | نـه خـورشـید تـابـنـده روشـن نه مـاه |
ســپــاه انـدر آمــد هـمـی فــوج فــوج | بــران سـان کـه بـرخـیـزد از بــاد مـوج |
در و دشت گفتی همه خون شدست | خـور از چـرخ گردنده بـیرون شـدسـت |
کـسـی را نـبــد بــر تـن خـویـش مـهـر | بــقـیـر انـدر انـدود گـفـتــی ســپــهـر |
هـمــانـگــه بــرآمـد یـکــی تــیـره بــاد | کــه هـرگــز نـدارد کــســی آن بــیـاد |
هـمـی خــاک بــرداشــت از رزمــگــاه | بــزد بــر سـر و چـشـم تـوران سـپــاه |
ز ســرهـا هـمـی تــرگـهـا بــرگــرفــت | بـمـانـد اندران شـاه تـرکـان شـگـفـت |
همه دشـت مـغـز سـر و خـون گـرفـت | دل ســنـگ رنـگ طـبــر خــون گـرفـت |
ســـــواران تـــــوران کــــه روز درنــــگ | زبــون داشــتــنـدی شــکــار پــلــنـگ |
نــدیــدنــد بـــا چـــرخ گـــردان نـــبـــرد | همی خـاک بـرداشـت از دشـت مـرد |
چـو کـیـخـسـرو آن خـاک و آن بـاد دید | دل و بـــخــت ایــرانــیــان شــاد دیــد |
ابــا رســتــم و گــیـو گــودرز و طــوس | ز پــشــت ســپـــاه انــدر آورد کــوس |
دهـــاده بـــرآمـــد ز قـــلـــب ســـپـــاه | ز یک دسـت رستـم ز یک دست شاه |
شــد انــدر هـوا گــرد بــرســان مــیـغ | چـه مـیـغـی کـه بــاران او تـیـر و تـیـغ |
تـلی کـشـتـه هر جـای چـون کوه کوه | زمین گشـتـه از خـون ایشـان سـتـوه |
هـوا گــشــت چــون چــادر نـیـلــگــون | زمــیــن شــد بــکــردار دریــای خــون |
ز تــیـر آســمـان شـد چــو پــر عـقـاب | نـگـه کــرد خــیـره ســر افــراســیـاب |
بــدیـد آن درفــشــان درفـش بــنـفـش | نـهـان کـرد بــر قــلـبــگـه بــر درفــش |
ســپــه را رده بــر کــشــیـده بــمــانـد | خـــود و نـــامـــداران تـــوران بـــرانـــد |
زخــویـشـان شـایـسـتــه مـردی هـزار | بـــــنــــزدیــــک او بـــــود در کـــــارزار |
بـــه بـــیــراه راه بـــیــابـــان گـــرفـــت | بــرنـج تـن از دشـمـنـان جـان گـرفـت |
ز لـشـکـر نـیا را هـمـی جـسـت شـاه | بــیـامــد دمــان تــا بــقــلــب ســپــاه |
ز هر سـوی پـویید و چـنـدی شـتـافـت | نــشــان پــی شــاه تــوران نــیـافــت |
ســپــه چــون نـگـه کـرد در قــلـبــگـاه | نــدیــدنــد جـــایــی درفــش ســیــاه |
ز شـه خــواســتــنـد آن زمـان زیـنـهـار | فــــروریـــخــــتــــنـــد آلــــت کــــارزار |
چـو خـسـرو چـنـان دید بـنـواخـتـشـان | ز لـشـکـر جـدا جـایـگـه سـاخـتـشـان |
بــفــرمــود تــا تــخــت زریــن نــهــنــد | بــخــیـمــه در آرایـش چــیـن نــهــنــد |
مـی آورد و رامــشــگــران را بــخــوانـد | ز لـشـکـر فـراوان ســران را بــخــوانـد |
شـبـی کـرد جـشـنی کـه تـا روز پـاک | همی مـرده بـرخـاسـت از تـیره خـاک |
چـو خـورشـید بـر چـرخ بـنمـود پـشـت | شــب تــیـره شـد از نـمـودن درشـت |
شـهنشـاه ایران سـر و تـن بـشـسـت | یـکـی جـایـگـاه پـرسـتـش بــجـسـت |
کــز ایـرانــیــان کــس مــر او را نــدیــد | نــه دام و دد آوای ایـشــان شــنــیــد |
ز شــبــگــرد تــا مـاه بــر چــرخ ســاج | بــســر بـــر نــهــاد آن دل افــروز تــاج |
ســتــایـش هـمــی کــرد بــرکــردگــار | ازان شـــــادمــــان گــــردش روزگــــار |
فـــراوان بـــمــالـــیــد بـــر خـــاک روی | بــرخ بــر نــهــاد از دو دیـده دو جــوی |
و زآنـجـا بــیـامـد سـوی تــاج و تــخـت | خـرامـان و شـادان دل و نـیـکـبــخــت |
از ایــرانــیــان هــرک افـــگــنــده بـــود | اگــر کــشــتــه بــودنـد گـر زنـده بــود |
ازان خــــاک آورد بـــــرداشــــتـــــنــــد | تــن دشـمـنـان خــوار بــگـذاشــتــنـد |
هـمـه رزمـگـه دخـمـه هـا سـاخـتــنـد | ازان کـشـتــگـان چــو بــپــرداخــتــنـد |
ز چــیــزی کــه بــود انــدران رزمــگــاه | بــبــخـشـیـد شـاه جـهـان بــر سـپـاه |
و زآنـجـا بـشـد شـاه بـبـهشـت گـنـگ | هـمـه لـشـکـر آبــاد بــا ســاز جــنـگ |
چــو آگـاهـی آمـد بــمـاچــیـن و چـیـن | ز تـــرکـــان وز شـــاه ایـــران زمـــیــن |
بــپــیـچــیـد فــغــفـور و خــاقـان بــدرد | ز تــخـت مـهـی هـر کـسـی یـاد کـرد |
وزان یــاوریـهــا پــشــیــمــان شــدنــد | پـرانـدیشـه دل سـوی درمـان شـدنـد |
هـمـی گـفـت فـغــفـور کـافـراســیـاب | ازیـن پـس نـبــیـنـد بــزرگـی بــخـواب |
ز لـشــکـر فـرســتــادن و خــواســتــه | شــود کـار مـا بــی گـمـان کـاســتــه |
پــشــیـمــانـی آمــد هـمــه بــهـر مــا | کــزیـن کــار ویـران شــود شــهـر مــا |
ز چـیـن و خـتـن هـدیه هـا سـاخـتـنـد | بــدان کــار گــنــجــی بــپــرداخــتــنـد |
فـرســتــاده ای نـیـک دل را بــخــوانـد | سـخـنهای شـایسـتـه چـنـدی بـرانـد |
یـکــی مـرد بــد نـیـک دل نـیـک خــواه | فــرســتــاد فــغــفــور نــزدیــک شــاه |
طــرایــف بـــچــیــن انــدرون آنــچ بــود | ز دیـــنـــار وز گـــوهـــر نـــابــــســـود |
بـــپــوزش فــرســتــاد نــزدیــک شــاه | فــرســتـــادگــان بـــرگــرفــتـــنــد راه |
بــزرگــان چــیــن بــی درنــگ آمــدنــد | بـیـک هـفـتـه از چـین بـگـنـگ آمـدنـد |
جــهــانــدار پــیــروز بـــنــواخــتــشــان | چـنانچـون بـبـایسـت بـنشـاخـتـشـان |
بـــپـــذرفــت چــیــزی کــه آورده بـــود | طــرایــف بـــد و بـــدره و پـــرده بـــود |
فــرســتــاده را گــفــت کــو را بــگـوی | کــه خـــیــره بـــر مــا مــبـــر آب روی |
نــبـــایــد کــه نــزد تـــو افــراســـیــاب | بــیـایـد شــب تــیـره هـنـگـام خــواب |
فـرسـتــاده بــرگـشـت و آمـد چـو بــاد | بــفــغــفــور یـکـســر پــیـامـش بــداد |
چـو بــشـنـیـد فـغـفـور هـنـگـام خـواب | فــرســتــاد کــس نــزد افــراســیــاب |
کـه از مـن ز چـیـن و خـتــن دور بــاش | ز بــد کــردن خــویـش رنــجــور بــاش |
هرآنـکـس کـه او گـم کـنـد راه خـویش | بــد آیــد بــدانــدیــش را کــار پــیــش |
چـو بـشـنـیـد افـراسـیـاب این سـخـن | پـشـیـمـان شـد از کـرده هـای کـهـن |
بــیـفــگـنـد نـام مـهـی جــان گــرفــت | بـــه بـــیــراه، راه بـــیــابـــان گــرفــت |
چــو بــا درد و بــا رنــج و غــم دیـد روز | بــیــامــد دمــان تــا بــکــوه اســپــروز |
ز بــدخــواه روز و شـب انـدیـشـه کـرد | شــب روز را دل یـکـی پــیـشــه کـرد |
بــــیــــامــــد ز چــــیــــن تــــا بآب زره | مــیــان ســوده از رنــج و بـــنــد گــره |
چـــو نـــزدیــک آن ژرف دریــا رســـیــد | مـــر آن را مـــیــان و کـــرانــه نـــدیــد |
بــدو گــفــت مــلــاح کــای شــهــریـار | بـــدیــن ژرف دریـــا نـــیــابـــی گـــذار |
مرا سـالیان هسـت هفـتـاد و هشـت | نـدیـدم کـه کـشـتـی بـروبـر گـذشـت |
بــدو گــفــت پــر مــایــه افــراســیــاب | کـه فــرخ کـســی کـو بــمـیـرد در آب |
مرا چـون بـشـمشـیر دشـمن نکشـت | چـنانچـون نکـشـتـش نگـیرد بـمشـت |
بــفــرمـود تــا مـهـتــران هـر کــســی | بآب انــدر آرنــد کــشــتـــی بـــســی |
ســوی گـنـگ دژ بــادبــان بــرکـشـیـد | بــنـیـک و بــدیـهـا ســر انـدر کـشـیـد |
چـو آن جـایگـه شـد بـخـفـت و بـخـورد | بــــــرآســـــود از روزگـــــار نـــــبـــــرد |
چـنـیـن گـفـت کـایـدر بـبـاشـیـم شـاد | ز کـــار گــذشـــتـــه نــگــیــریــم یــاد |
چـو روشـن شـود تــیـره گـرن اخـتــرم | بـــکـــشـــتـــی بـــر آب زره بـــگــذرم |
ز دشمن بـخـواهم همان کین خـویش | درفـشــان کـنـم راه و آیـیـن خــویـش |
چـو کـیخـسـرو آگـاه شـد زین سـخـن | کــــه کــــار نـــو آورد مــــرد کــــهـــن |
بـه رسـتـم چـنین گـفـت کـافـراسـیاب | ســـوی گــنــگ دژ شــد ز دریــای آب |
بــکــردار کــرد آنــچ بـــا مــا بــگــفــت | کـه مـا را سـپـهـر بـلـنـدسـت جـفـت |
بـــکــشـــتـــی بآب زره بـــرگــذشــت | هـمـه رنـج مـا سـربـسـر بـاد گـشـت |
مــرا بــا نـیـا جــز بــخــنـجــر ســخــن | نـبــاشــد نـگـردانـم ایـن کـیـن کــهـن |
بــــنــــیــــروی یـــزدان پــــیــــروزگــــر | بــبــنــدم بــکــیــن ســیــاوش کــمــر |
همه چـین و مـاچـین سـپـه گـسـتـرم | بـــدریــای کـــیــمــاک بـــر بـــگـــذرم |
چـو گـردد مـرا راسـت مـاچـین و چـین | بــخــواهـیـم بــاژی ز مــکــران زمـیـن |
گروه کتاب پایگاه خبری شاعر
منبع : درج
منبع : درج