چـو سـال اندر آمد بـه هفتـاد و هشـتجــهـانـدار بــیـدار بــیـمــار گــشــتبـــفــرمــود تــا رفــت شــاپــور پــیــشورا پـــنــدهــا داد ز انــدازه بـ…
چـو سـال اندر آمد بـه هفتـاد و هشـت | جــهـانـدار بــیـدار بــیـمــار گــشــت |
بـــفــرمــود تــا رفــت شــاپــور پــیــش | ورا پـــنــدهــا داد ز انــدازه بـــیــش |
بــدانـســت کــامــد بــه نـزدیـک مــرگ | همی زرد خـواهد شدن سبـز بـرگ |
بــدو گــفــت کــایـن عــهـد مــن یـاددار | هــمــه گــفــت بــدگــوی را بــاددار |
سـخـنـهـای مـن چــون شـنـودی بــورز | مــــگــــر بـــــازدانــــی ز نــــاارز ارز |
جـهان راسـت کـردم بـه شـمـشـیر داد | نـــگـــه داشـــتـــم ارج مـــرد نـــژاد |
چـو کـار جـهان مـر مـرا گـشـت راسـت | فـزون شـد زمین زندگانی بـکاسـت |
ازان پــس کــه بــســیــار بــردیـم رنــج | بــه رنـج انـدرون گـرد کــردیـم گـنـج |
شـمـا را هـمـان رنـج پـیشـسـت و نـاز | زمــانـی نــشــیـب و زمــانـی فــراز |
چــنـیـن اســت کـردار گـردان ســپــهـر | گــهـی درد پــیـش آردت گــاه مـهـر |
گهی بـخـت گردد چـو اسپـی شموس | بـه نعـم اندرون زفتـی آردت و بـوس |
زمــانــی یــکــی بــاره یـی ســاخــتــه | ز فـرهـخــتــگـی سـر بــرافـراخـتــه |
بــدان ای پــســر کـایـن سـرای فـریـب | نــدارد تــرا شــادمــان بــی نـهـیـب |
نـــگــــهـــدار تــــن بــــاش و آن خــــرد | چـو خـواهی که روزت بـه بـد نگذرد |
چــو بــر دیـن کــنــد شــهـریـار آفــریـن | بـــرادر شــود شــهــریــاری و دیــن |
نه بـی تخت شاهیست دینی بـه پـای | نه بـی دین بـود شهریاری بـه جای |
دو دیــبـــاســت یــک در دگــر بــافــتــه | بـــرآورده پـــیــش خـــرد تـــافـــتـــه |
نــه از پــادشــا بــی نــیــازســت دیــن | نـه بــی دیـن بــود شــاه را آفــریـن |
چــنــیـن پــاســبــانــان یــکــدیــگــرنــد | تــو گـویـی کـه در زیـر یـک چـادرنـد |
نـه آن زیـن نـه ایـن زان بــود بــی نـیـاز | دو انـبــاز دیـدیـمـشـان نـیـک ســاز |
چـــو بـــاشـــد خـــداونــد رای و خـــرد | دو گـیـتـی هـمـی مـرد دیـنـی بــرد |
چــو دیــن را بــود پــادشــا پــاســبـــان | تـو ایـن هـر دو را جـز بـرادر مـخـوان |
چـــو دیــن دار کــیــن دارد از پـــادشـــا | مــخــوان تـــا تــوانــی ورا پـــارســا |
هــرانــکــس کــه بــر دادگــر شــهـریـار | گــشــایـد زبــان مـرد دیـنـش مــدار |
چـه گـفـت آن سـخـن گـوی بــا آفـریـن | کـه چـون بـنگری مغـز دادسـت دین |
سـر تـخـت شـاهـی بـپـیچـد سـه کـار | نـخــسـتــیـن ز بــیـدادگـر شـهـریـار |
دگــر آنــک بـــی ســـود را بـــرکــشــد | ز مــرد هـنــرمــنــد ســر درکــشــد |
سـه دیگـر کـه بـا گـنـج خـویشـی کـند | بـه دینـار کـوشـد کـه بـیشـی کـنـد |
بــه بــخــشـنـدگـی یـاز و دیـن و خــرد | دروغ ایــچ تـــا بـــا تـــو بـــرنــگــذرد |
رخ پــــــادشــــــا تــــــیـــــره دارد دروغ | بــلــنــدیـش هـرگــز نـگــیـرد فــروغ |
نـگــر تــا نــبــاشــی نـگــهـبــان گــنـج | کــه مــردم ز دیـنــار یــازد بــه رنــج |
اگــــــر پــــــادشــــــا آز گـــــنـــــج آورد | تـــن زیــردســـتـــان بـــه رنــج آورد |
کـجـا گـنـج دهـقـان بــود گـنـج اوسـت | وگر چـند بـر کوشـش و رنج اوسـت |
نـــگـــهــبـــان بـــود شـــاه گـــنـــج ورا | بـــــه بـــــار آورد شـــــاخ رنــــج ورا |
بــدان کـوش تــا دور بــاشـی ز خـشـم | بـه مردی بـه خواب از گنهکار چشم |
چـو خـشـم آوری هم پـشـیمان شـوی | بـه پـوزش نـگـهـبــان درمـان شـوی |
هــرانــگــه کــه خــشــم آورد پــادشــا | ســبــک مـایـه خــوانـد ورا پــارســا |
چـو بـر شـاه زشتـسـت بـد خـواسـتـن | بــبــایـد بــه خــوبــی دل آراســتــن |
وگـــر بـــیــم داری بـــه دل یــک زمــان | شــود خــیـره رای از بــد بــدگـمـان |
ز بــخــشــش مــنـه بــر دل انـدوه نـیـز | بــدان تــا تـوان ای پــسـر ارج چـیـز |
چنان دان که شاهی بـدان پـادشاست | کـه دور فـلـک را بـبـخـشـید راسـت |
زمـــانـــی غـــم پـــادشـــاهـــی بــــرد | رد و مـــوبــــدش رای پـــیـــش آورد |
بـــپـــرســد هــم از کــار بـــیــداد و داد | کـنـد ایـن سـخــن بــر دل شـاه یـاد |
بــــه روزی کـــه رای شــــکـــار آیـــدت | چـــو یــوز درنـــده بـــه کـــار آیـــدت |
دو بــــازی بــــهـــم در نــــبــــایـــد زدن | می و بـزم و نخـچـیر و بـیرون شدن |
کـه تــن گـردد از جــسـتــن مـی گـران | نگـه داشـتـنـد این سـخـن مـهتـران |
وگــر دشــمــن آیـد بــه جــایـی پــدیـد | ازیــن کــارهــا دل بـــبـــایــد بــریــد |
درم دادن و تــــیـــغ پــــیــــراســــتــــن | ز هـر پـادشـاهی سـپـه خـواسـتـن |
بــــه فــــردا مـــمــــان کــــار امـــروز را | بــر تــخــت مــنــشــان بـــدآمــوز را |
مــجـــوی از دل عــامــیــان راســـتـــی | که از جـسـت وجـو آیدت کـاسـتـی |
وزیــشـــان تـــرا گـــر بـــد آیــد خـــبـــر | تـو مـشـنو ز بـدگـوی و انـده مـخـور |
نـه خـسـروپـرسـت و نه یزدان پـرسـت | اگـر پـای گـیری سـر آیـد بـه دسـت |
چــنــیـن بــاشــد انــدازه عــام شــهــر | تـــرا جـــاودان از خـــرد بـــاد بـــهــر |
بــــتـــرس از بــــد مـــردم بـــدنـــهـــان | کـه بـر بـدنـهـان تـنـگ گـردد جـهـان |
ســخــن هــیــچ مــگــشــای بــا رازدار | کـــه او را بـــود نــیــز انــبـــاز و یــار |
ســخــن را تــو آگــنــده دانــی هـمــی | ز گـیـتـی پـراگـنـده خـوانـی هـمـی |
چــو رازت بــه شــهــر آشــکــارا شــود | دل بــــخـــردان بـــی مـــدرا شـــود |
بــرآشـوبــی و سـر ســبــک خــوانـدت | خــردمـنـد گـر پــیـش بــنـشــانـدت |
تـو عـیـب کـسـان هـیـچ گـونـه مـجـوی | که عـیب آورد بـر تـو بـر عـیب جـوی |
وگـــر چـــیــره گـــردد هـــوا بـــر خـــرد | خــردمـنـدت از مــردمــان نـشــمـرد |
خـــردمــنــد بـــایــد جـــهــانــدار شــاه | کـجـا هـرکـسـی را بـود نـیک خـواه |
کــســی کـو بــود تــیـز و بــرتــرمـنـش | بــپــیـچــد ز پــیـغــاره و ســرزنــش |
مــبــادا کــه گــیـرد بــه نــزد تــو جــای | چـنـین مـرد گـر بـاشـدت رهـنـمـای |
چـو خـواهـی کـه بــسـتـایـدت پــارسـا | بنه خشم و کین چون شوی پادشا |
هوا چـونک بـر تـخت حـشمت نشست | نـبـاشـی خـردمـند و یزدان پـرسـت |
نـبــایـد کـه بــاشــی فــراوان ســخــن | بــه روی کـسـان پــارسـایـی مـکـن |
ســخــن بــشـنـو و بــهـتــریـن یـادگـیـر | نــگــر تـــا کـــدام آیــدت دلــپـــذیــر |
سـخـن پـیش فـرهنگیان سـخـتـه گوی | گـــه مـــی نـــوازنـــده و تـــازه روی |
مــکــن خـــوار خــواهــنــده درویــش را | بــر تــخــت مـنـشـان بــدانـدیـش را |
هـرانـکــس کـه پــوزش کـنـد بــر گـنـاه | تـو بـپـذیـر و کـین گـذشـتـه مـخـواه |
هـــمـــه داده ده بــــاش و پـــروردگـــار | خــنـک مـرد بــخــشـنـده و بــردبــار |
چـو دشـمـن بـتـرسـد شـود چـاپـلـوس | تـو لـشـکـر بـیـارای و بـربـنـد کـوس |
به جنگ آنگهی شو که دشمن ز جنگ | بـپـرهیزد و سـسـت گـردد بـه ننـگ |
وگــر آشـــتـــی جـــویــد و راســـتـــی | نـبـینی بـه دلـش اندرون کـاسـتـی |
ازو بــاژ بــســتــان و کــیــنــه مــجــوی | چـــنـــیــن دار نـــزدیـــک او آب روی |
بـــیـــارای دل را بــــه دانـــش کـــه ارز | بــه دانــش بـــود تــا تــوانــی بــورز |
چـو بـخـشـنده بـاشـی گـرامی شـوی | ز دانـــایــی و داد نـــامـــی شـــوی |
تـــو عـــهـــد پـــدر بــــا روانـــت بــــدار | بــه فـرزنـدمـان هـم چـنـیـن یـادگـار |
چـــو مـــن حـــق فـــرزنـــد بـــگـــزاردم | کــســـی را ز گــیــتـــی نــیــازاردم |
شــمـا هـم ازیـن عــهـد مـن مـگــذریـد | نفـس داسـتـان را بـه بـد مشـمرید |
تــو پـــنــد پـــدر هــمــچــنــیــن یــاددار | بــه نـیـکــی گـرای و بــدی بــاد دار |
بــــه خـــیـــره مـــرنـــجـــان روان مـــرا | بــــه آتــــش تــــن نـــاتــــوان مـــرا |
بـــه بـــد کــردن خـــویــش و آزار کــس | مجـوی ای پـسـر درد و تـیمار کـس |
بـــریــن بــگــذرد ســالــیــان پــانــصــد | بــزرگـی شـمـا را بــه پــایـان رسـد |
بــپــیــچــد ســر از عــهــد فــرزنــد تــو | هـم انـکـس کـه بـاشـد ز پـیونـد تـو |
ز رای و ز دانـش بــه یـکــســو شــونـد | هـمـان پــنـد دانـنـدگـان نـشــنـونـد |
بـــگــردنــد یــکــســـر ز عـــهــد و وفــا | بــه بــیـداد یــازنــد و جــور و جــفــا |
جــهــان تــنــگ دارنــد بـــر زیــردســت | بـر ایشان شود خـوار یزدان پـرسـت |
بـــپـــوشـــنــد پـــیــراهــن بـــدتـــنــی | بــبــالــنــد بــا کــیــش آهــرمــنــی |
گـشـاده شـود هـرچ مـا بــســتــه ایـم | بـبـالاید آن دین که ما شـسـتـه ایم |
تــبـــه گــردد ایــن پـــنــد و انــدرز مــن | بــه ویــرانــی آرد رخ ایـن مــرز مــن |
هــمــی خــواهـم از کــردگــار جــهــان | شــنــاســـنــده آشــکــار و نــهــان |
کــه بــاشــد ز هــر بــد نــگــهــدارتــان | هـمــه نــیـک نــامــی بــود یـارتــان |
ز یـــزدان و از مـــا بــــر آن کــــس درود | کـه تــارش خــرد بــاشـد و داد پــود |
نـیـارد شــکـســت انـدریـن عــهـد مـن | نکـوشـد که حـنظـل کـند شـهد من |
بــرآمـد چـهـل سـال و بــر سـر دو مـاه | کـه تـا بـرنـهـادم بـه شـاهـی کـلـاه |
بـه گـیتـی مرا شـارسـتـانسـت شـش | هـوا خـوشـگـوار و بـه زیر آب خـوش |
یــکـــی خـــوانـــدم خـــوره اردشـــیـــر | کـه گـردد زبــادش جــوان مـرد پــیـر |
کـــزو تـــازه شـــد کــشـــور خـــوزیــان | پـــر از مــردم و آب و ســود و زیــان |
دگــر شــارســتــان گــنـدشــاپــور نــام | کـه موبـد ازان شـهر شـد شـادکـام |
دگـــر بـــوم مـــیـــســـان و رود فـــرات | پـر از چـشـمـه و چـارپــای و نـبــات |
دگــر شــارســتـــان بـــرکــه اردشــیــر | پــر از بــاغ و پــر گـلـشـن و آبــگـیـر |
چــو رام اردشــیـرســت شــهـری دگـر | کـزو بــر ســوی پــارس کــردم گـذر |
دگــر شــارســتـــان اورمــزد اردشــیــر | هوا مشک بـوی و به جوی آب شیر |
روان مـــــرا شـــــادگـــــردان بـــــه داد | کـه پـیـروز بـادی تـو بـر تـخـت شـاد |
بــســی رنــجــهــا بــردم انــدر جــهـان | چــه بــر آشـکـار و چــه انـدر نـهـان |
کــنــون دخــمــه را بــرنــهـادیـم رخــت | تـو بــسـپــار تـابــوت و پـرداز تـخـت |
بـگـفـت ایـن و تـاریـک شـد بـخـت اوی | دریـغ آن سـر و افـسـر و تـخـت اوی |
چــنــیــن اســت آیـیــن خــرم جــهــان | نـخــواهـد بــمـا بــرگـشــادن نـهـان |
انـوشــه کــســی کــو بــزرگــی نـدیـد | نـبـایسـتـش از تـخـت شـد نـاپـدیـد |
بــکــوشــی و آری ز هــرگــونــه چــیــز | نـه مـردم نـه آن چـیـز مـانـد بـه نـیز |
سـرانـجــام بــا خـاک بــاشـیـم جــفـت | دو رخ را بــه چــادر بــبــایـد نـهـفـت |
بــیـا تــا هـمــه دســت نـیـکــی بــریـم | جـهان جـهان را بـه بـد نـسـپـرسـم |
بــکــوشــیـم بــر نـیـک نـامـی بــه تــن | کــزیـن نــام یــابــیـم بــر انــجــمــن |
خـنـک آنـک جـامـی بـگـیـرد بـه دسـت | خــورد یـاد شـاهـان یـزدان پــرسـت |
چـــو جـــام نــبـــیــدش دمــادم شـــود | بــخـسـپـد بـدانـگـه کـه خـرم شـود |
کــنــون پـــادشــاهــی شــاپــور گــوی | زبـان بـرگشـای از می و سـور گوی |
بـــران آفـــریـــن کـــافـــریـــن آفـــریـــد | مــکــان و زمــان و زمــیــن آفـــریــد |
هــم آرام ازویــســت و هــم کــار ازوی | هم انجـام ازویسـت و فـرجـام ازوی |
ســپــهـر و زمـان و زمـیـن کـرده اسـت | کـم و بـیـش گـیـتـی بـرآورده اسـت |
ز خــاشـاک نـاچــیـز تــا عـرش راســت | سراسر بـه هستـی یزدان گواست |
جـــز او را مــخـــوان کــردگــار جـــهــان | شــنــاســـنــده آشــکــار و نــهــان |
ازو بـــــــر روان مــــــحـــــــمــــــد درود | بــیـارانــش بــر هـریـکــی بــرفــزود |
ســـرانــجـــمــن بـــد ز یــاران عـــلــی | کــه خـــوانــنــد او را عــلــی ولــی |
هــمــه پـــاک بـــودنــد و پــرهــیــزگــار | سـخـنهایشـان بـرگذشـت از شـمار |
کـنـون بــر ســخــنـهـا فــزایـش کـنـیـم | جـهـان آفـریـن را سـتــایـش کـنـیـم |
ســـتـــایــیــم تـــاج شـــهــنــشـــاه را | کـه تـخـتـش درفـشـان کـنـد مـاه را |
خــداونــد بـــا فــر و بـــا بـــخــش و داد | زمـانـه بــه فـرمـان او گـشـت شـاد |
خــداونـد گـوپــال و شـمـشـیـر و گـنـج | خـــداونـــد آســـانــی و درد و رنـــج |
جــهـانـدار بــا فــر و نـیـکــی شــنــاس | کـه از تـاج دارد بــه یـزدان سـپــاس |
خــردمــنــد و زیــبــا و چــیـره ســخــن | جــوانـی بــســال و بــدانـش کـهـن |
هــمــی مــشــتــری بـــارد از ابــر اوی | بــــتــــازیـــم در ســـایـــه فـــر اوی |
بــه رزم آســمــان را خــروشــان کــنـد | چـو بـزم آیدش گـوهـرافـشـان کـنـد |
چـــو خـــشــم آورد کــوه ریــزان شــود | ســپــهـر از بــر خــاک لـرزان شــود |
پــدر بــر پــدر شــهــریـارســت و شــاه | بــنــازد بـــدو گــنــبـــد هــور و مــاه |
بــــمــــانــــاد تــــا جــــاودان نـــام اوی | هـمــه مـهـتــری بــاد فــرجــام اوی |
ســــر نــــامــــه کــــردم ثـــــنــــای ورا | بـــــزرگـــــی و آیــــیـــــن و رای ورا |
ازو دیــدم انـــدر جـــهــان نـــام نـــیــک | ز گــیــتــی ورا بــاد فــرجــام نــیـک |
ز دیـــدار او تـــاج روشـــن شـــدســـت | ز بـدها ورا بـخـت جـوشن شدست |
بـــــنــــازد بـــــدو مــــردم پـــــارســـــا | هم انکس که شد بـر زمین پـادشـا |
هـــوا روشـــن از بــــارور بـــخـــت اوی | زمــیــن پــایــه نــامــور تــخــت اوی |
بــه رزم انـدرون ژنـده پــیـل بــلــاســت | بــه بــزم انـدرون آسـمـان وفـاسـت |
چـــو در رزم رخــشــان شــود رای اوی | هــمــی مــوج خــیـزد ز دریـای اوی |
بــه نـخــچــیـر شـیـران شـکـار وی انـد | دد و دام در زیــــنــــهــــار وی انــــد |
از آواز گـــرزش هـــمـــی روز جــــنـــگ | بـــدرد دل شــیــر و چــرم پــلــنــگ |
ســرش ســبــز بــاد و دلــش پــر ز داد | جـهـان بــی سـر و افـسـر او مـبــاد |
گروه کتاب پایگاه خبری شاعر
منبع : درج
منبع : درج