قطعه

قطعه

قطعه در لغت به‌معنی پاره و تکه‌ای از هر چیزی است. طبق آنچه در دکتر منصور رستگار فسایی در کتاب «انواع شعر فارسی» نقل کرده‌اند،

ایرانیان جمع آن، یعنی «قطع» را می‌گفته‌اند و به همین دلیل، امروزه برخی به آن «قَطعه» می‌گویند.

در اصطلاح ادبی،  شعری که فقط مصراع‌های زوج آن هم‌قافیه باشند. در قیاس با سایر قالب‌های شعر منظوم فارسی، این قالب  از نظر وزن، قافیه تعداد ابیات، زبان و مضوع بیشترین آزادی عمل را در اختیار شاعر قرار می‌دهد و از این رو، امکان تقلید کردن در این قالب شعری کم می‌شود.

اما ویژگی‌های قالب قطعه چیست؟

از ویژگی‌های جالب این قالب این است که شاعر محدود به ویژگی‌های قالب‌هایی مانند غزل و قصیده نمی‌ماند، در طرف مقابل، ملزم به رعایت نظم و کوتاهی در کلام می‌شود. اگر شاعر بخواهد در قالب قطعه مقصودش را در مؤثرترین شکل خود بیان کند، از زبان محدود غزل و ادیبانه قصیده دور می‌شود و به زبان محاوره نزدیک. چنین است که می‌توان گفت زبان اکثر قطعه‌های زبان فارسی محاوره‌ای‌ است. بهترین راه بررسی این موضوع، مقایسه زبان مقطعات و قصاید یک شاعر است. چند بیت زیر از انوری این موضوع را به‌خوبی نشان می‌دهند. این ابیات، بیت‌های نخست چند قطعه از این شاعر قطعه‌سرا هستند.