عطف بيان( ترادف)

 عنوان آرايه: عطف بيان( ترادف): 

 توصيف آرايه:

مانند« شاه شجاع» در بيت زير:

كه عطف بيان است براى« داور دين» و از موجبات اطناب.

عطف مترادف بر مترادف: مانند عطف« خطا» بر« سهو» در:

و عطف« پرده» بر« نقاب» در:

و عطف« ناتوانى» بر« ضعف» در:

و عطف« معدن» بر« كان» در بيت زير:

لازم به ياد آورى است كه عطف مترادف بر مترادف براى تأكيد است.

عطف خاص بر عام: كه يكى ديگر از موجبات اطناب است مانند آيۀ شريفۀ« حٰافِظُوا

عَلَى اَلصَّلَوٰاتِ وَ اَلصَّلاٰةِ اَلْوُسْطىٰ»- صلوة وسطى يعنى نماز عصر به واسطۀ آن كه بين دو

نماز روز و دو نماز شب قرار دارد و هر يك از نمازهاى پنج‌گانه كه بين نمازهاى ديگر

واقع شده است- كه صلاة وسطى يعنى نماز وسط، اخص است از صلوات-« فِيهِمٰا فٰاكِهَةٌ وَ

نَخْلٌ وَ رُمّٰانٌ» كه نخل و رمان اخص‌اند از فاكهه. عطف خاص بر عام بيشتر براى آگاهانيدن

شنونده است از ارزش و اهميت خاص.

جملۀ« اين دل شكسته بخر» خاص است و« بكن معامله‌اى» عام.

كه« غزلخوان» يعنى معطوف، اخص است از« شادان» يعنى معطوف عليه.

كه در آن معطوف يعنى نسرين خاص است و معطوف عليه يعنى گل عام- ممكن

است منظور از گل، گل محمدى باشد كه در آن صورت عطف خاص بر خاص خواهد بود.

عطف عام بر خاص: إِنَّ صَلاٰتِي وَ نُسُكِي…– آيه- كه در آن« نسكى» اعم است از

« صلوة». عطف عام بر خاص براى افادۀ تعميم است.

گل- معطوف- اعم است از سوسن- معطوف‌عليه- حافظ مى‌خواهد بگويد: جهان

چو خلد برين شد به دور سوسن و ياسمن و لاله و نسرين و غيره ولى چه سود كه در آن

نمى‌توان جاودانه بود.