فرهنگی، هنری و ادبی

امروز : 15 اردیبهشت 1403

در مرثیت ابوالحسن مرادی

مــــرد مــــرادی، نــــه هــــمــــانــــا کـــــه مــــردمـرگ چــنـان خـواجــه نـه کـاریـسـت خـردجــــــان گــــــرامــــــی بـــــــه پــــــدر بــ…

مــــرد مــــرادی، نــــه هــــمــــانــــا کـــــه مــــردمـرگ چــنـان خـواجــه نـه کـاریـسـت خـرد
جــــــان گــــــرامــــــی بـــــــه پــــــدر بـــــــاز دادکـــالـــبــــد تـــیـــره بــــه مـــادر ســـپـــرد
آن مــــلـــــک بـــــا مــــلـــــکـــــی رفـــــت بـــــاززنـده کــنـون شــد کــه تــو گـویـی: بــمـرد
کــــاه نــــبـــــد او، کــــه بـــــه بـــــادی پــــریــــدآب نــبـــد او، کــه بـــه ســـرمــا فـــســـرد
شــانــه نــبــود او، کــه بــه مــویـی شــکــســتدانــه نــبـــود او، کــه زمــیــنــش فــشــرد
گــــــنــــــج زری بـــــــود دریــــــن خــــــاکــــــدانکــو دو جــهـان را بــه جــوی مـی شــمـرد
قـــالـــب خـــاکـــی ســـوی خـــاکـــی فـــگـــنــدجـــان و خـــرد ســـوی ســـمـــاوات بــــرد
جـــــان دوم را، کـــــه نـــــدانـــــنـــــد خـــــلـــــقمـصــقــلـه ای کـرد و بــه جــانـان ســپــرد
صــــاف بـــــد آمــــیــــخـــــتـــــه بـــــا درد مــــیبـــر ســـر خـــم رفـــت و جـــدا شـــد زدرد
در ســــفـــر افـــتــــنـــد بــــه هـــم، ای عـــزیـــزمـــــــروزی و رازی و رومـــــــی و کــــــــرد
خــــــانـــــه خــــــود بــــــاز رود هـــــر یـــــکـــــیاطــلــس کــی بـــاشــد هــمــتــای بـــرد؟
خــــامـــش کـــن چــــون نـــفـــط، ایـــرا مـــلـــکنـــام تـــو از دفـــتـــر گـــفـــتـــن ســـتـــرد
***
زلــــف تـــــرا جـــــیــــم کــــه کـــــرد؟ آن کــــه اوخــــال تــــرا نـــقـــطـــه آن جــــیـــم کـــرد
وآن دهــــن تــــنــــگ تــــو گــــویـــی کــــســــیدانـــگـــکــــی نـــار بــــه دو نـــیـــم کــــرد
فـــرشـــتـــه را ز حـــلــاوت دهــان پـــر آب شـــودچــو از حـرارت مـی دلـبــرم لـبــان لـیـسـد
روان ز دیــده افـــلـــاکـــیـــان شـــود جـــیـــحـــوننـصـال تــیـرت اگـر قـبــضـه کـمـان لـیـســد
بـــه خــاک خــفــتــه تــیــغ تــو از حــلــاوت زخــمزبـــان بـــرآورد و زخــم را دهــان لــیــســد
***
مــــلــــکـــــا، جـــــشـــــن مــــهــــرگــــان آمــــدجـــشـــن شـــاهــان و خـــســـروان آمـــد
خـــــز بـــــه جـــــای مــــلــــحـــــم و خـــــرگــــاهبــــــدل بــــــاغ و بـــــوســـــتـــــان آمـــــد
مــــورد بـــــه جـــــای ســــوســـــن آمــــد بـــــازمــــــی بــــــه جــــــای ارغــــــوان آمــــــد
تـــــو جـــــوانـــــمـــــرد و دولـــــت تـــــو جـــــوانمـــی بـــه بــــخـــت تـــو نـــوجـــوان آمـــد
گـــــل دگـــــر ره بـــــه گــــلــــســـــتـــــان آمــــدواره بـــــــاغ و بـــــــوســــــتــــــان آمــــــد
وار آذر گـــــــذشــــــــت و شــــــــعــــــــلـــــــه اوشـــــعـــــلـــــه لـــــالــــه را زمــــان آمــــد
***
دیــــــر زیــــــاد! آن بـــــــزرگــــــوار خــــــداونــــــدجــان گــرامــی بــه جــانـش انــدر پــیـونـد
دایـــــم بــــــر جــــــان او بــــــلــــــرزم، زیــــــراکمـــــادر آزادگــــــان کــــــم آرد فــــــرزنـــــد
از مـــلـــکـــان کـــس چـــنـــو نـــبـــود جـــوانـــیراد و ســخــنـدان و شـیـرمـرد و خــردمـنـد
کـس نـشـنـاسـد هـمـی کـه: کـوشـش او چـون؟خـلـق نـداند همـی کـه بـخـشـش او چـند
دســــــت و زبــــــان زر و در پــــــراگـــــنـــــد او رانــام بــه گــیــتــی نــه از گــزاف پــراگــنــد
در دل مــا شــاخ مــهــربـــانــی بــه نــشــاســتدل نـه بـه بــازی ز مـهـر خـواسـتـه بـرکـنـد
هـمـچــو مـعــمــاســت فــخــر و هـمـت او شــرحهمـچـو ایسـتـاسـت فـضـل و سـیرت اوزند
گـــر چـــه بــــکـــوشـــنـــد شـــاعـــران زمـــانـــهمـدح کــســی را کــســی نـگــویـد مـانـنـد
ســـیــرت او تـــخـــم کــشـــت و نــعــمــت او آبخــــاطـــر مـــداح او زمـــیـــن بــــرومـــنـــد
ســـیــرت او بـــود وحـــی نــامــه بـــه کــســـریچـون کـه بــه آیـیـنـش پـنـدنـامـه بــیـاگـنـد
ســـیــرت آن شـــاه پـــنــدنــامــه اصــلــیــســـتز آنــکــه هــمــی روزگــار گــیــرد ازو پــنــد
هــر کــه ســر از پـــنــد شــهــریــار بـــپــیــچــیــدپـــای طـــرب را بـــه دام کــرد درافـــگــنــد
کــیــســت بــه گــیــتــی خــمــیــر مــایـه ادبــار؟آن کـه بــه اقــبــال او نـبــاشــد خــرســنـد
هــر کــه نــخــواهــد هـمــی گــشــایـش کــارشگــو: بـــشــو و دســـت روزگــار فــروبـــنــد
ای مــلــک، از حـــال دوســتـــانــش هــمــی نــازای فـلـک، از حـال دشـمـنانش همی خـند
آخــــر شـــعـــر آن کـــنـــم کـــه اول گـــفـــتــــم:دیــــر زیــــاد! آن بـــــزرگــــوار خـــــداونــــد
***
جز آن که مستی عشقست هیچ مستی نیستهمین بـلات بـسست، ای بهر بـلا خرسند
خـــــیــــال رزم تـــــو گـــــر در دل عـــــدو گــــرددز بـیـم تـیـغ تـو بــنـدش جـدا شـود از بــنـد
ز عــدل تــســت بــه هـم بــاز و صــعــوه را پــروازز حـکم تـسـت شـب و روز را بـه هم پـیوند
بـه خـوشـدلـی گـذران بــعـد ازیـن، کـه بــاد اجـلدرخــت عــمـر بــدانـدیـش را ز پــا افــگـنـد
هـمـیـشــه تــا کــه بــود از زمــانـه نـام و نـشــانمـدام تــا کـه بــود گـردش سـپــهـر بــلـنـد
بـه بــزم عـیـش و طـرب بــاد نـیـک خـواه تـو شـادحـسـود جــاه تــو بــادا ز غـصـه زار و نـژنـد
***
نــیــز ابـــا نــیــکـــوان نــمــایــدت جـــنــگ فـــنــدلـشـکـر فـریادنی، خـواسـتـه نی سـودمند
قـــنـــد جـــداکـــن از وی، دور شـــو از زهــر دنــدهر چـه بـه آخر بـهست جـان تـرا آن پـسند
صــــرصــــر هـــجــــر تــــو، ای ســــرو بــــلـــنـــدریــشـــه عـــمـــر مــن از بـــیــخ بـــکـــنــد
پـــس چـــرا بـــســـتـــه اویــم هـــمـــه عـــمـــر؟اگـــر آن زلــف دوتـــا نــیــســـت کـــمــنــد
بـــــه یــــکــــی جـــــان نــــتـــــوان کــــرد سؤال:کــز لــب لـعــل تــو یـک بــوس بــه چــنـد؟
بـــــفـــــگــــنــــد آتـــــش انــــدر دل حـــــســـــنآن چــه هــجــران تــو از ســیـنــه فــگــنــد
***
مــــهــــتـــــران جـــــهــــان هــــمــــه مــــردنــــدمـــگـــر را ســــر هـــمـــه فــــرو کـــردنـــد
زیــــــر خــــــاک انــــــدرون شــــــدنــــــد آنــــــانکـــه هــمـــه کـــوشـــک هـــا بـــرآوردنـــد
از هــــــزاران هــــــزار نــــــعـــــــمــــــت و نــــــازنــه بـــه آخـــر بـــه جـــز کــفــن بـــردنــد؟
بــــود از نـــعــــمــــت آن چــــه پــــوشــــیـــدنـــدو آن چـــه دادنـــد و آن چـــه را خـــوردنـــد
***
مــرا تــو راحــت جــانــی، مــعــایـنــه، نــه خــبــرکـرا مـعـایـنـه آیـد خــبــر چــه سـود کـنـد؟
ســپــر بــه پــیـش کـشــیـدم خــدنـگ قــهـر تــراچـو تـیر بـر جـگر آید سـپـر چـه سـود کـند؟
***
تــــا کــــی گــــویـــی کــــه: اهــــل گــــیـــتــــیدرهــســتـــی و نــیــســتـــی لئیــمــنــد؟
چــــون تـــــو طــــمــــع از جــــهــــان بـــــریــــدیدانــی کــه: هــمــه جـــهــان کـــریــمــنــد
***
اگـــر چـــه عـــذر بـــســـی بـــود روزگـــار نــبـــودچـنان که بـود بـه ناچـار خویشتـن بـخشود
خــدای را بــســتــودم، کــه کــردگــار مــنــســتزبــانـم از غـزل و مـدح بــنـدگـانـش نـسـود
هـمـه بــه تــنـبــل و بــنـدســت بــازگــشــتــن اوشــرنـگ نـوش آمـیـغـســت و روی زرانـدود
بــنـفـش هـای طــری خــیـل خــیـل بــر ســرکـوهچـو آتـشـی کـه بـه گـوگـرد بــردویـد کـبـود
بـــیــاروهــان بـــده آن آفـــتـــاب کــش بـــخـــوریز لــب فـــروشـــود و از رخـــان بـــرآیــد زود
***
مــرابــســود و فــرو ریـخــت هــرچــه دنــدان بــودنــبــود دنـدان، لــابــل، چــراغ تــابــان بــود
ســپـــیــد ســیــم رده بـــود، در و مــرجــان بـــودسـتـاره سـحـری بــود و قـطـره بــاران بــود
یکـی نـمـانـد کـنـون زان هـمـه، بـسـود و بـریخـتچـه نحس بـود، همانا که نحس کیوان بـود
نـــه نـــحـــس کـــیـــوان بـــود و نـــه روزگـــار درازچـو بـود؟ مـنـت بـگـویم: قـضـای یزدان بـود
جـهان همیشه چـو چـشمیسـت گرد و گردانستهـمـیـشـه تـا بــود آیـیـن گـرد، گـردان بــود
هـمــان کــه درمـان بــاشــد، بــه جــای درد شــوو بـاز درد، همـان کـز نـخـسـت درمـان بـود
کــهـن کــنـد بــه زمــانـی هـمــان کــجــا نـو بــودو نو کـند بـه زمانی همان کـه خـلـقـان بـود
بــسـا شـکـسـتــه بــیـابــان، کـه بــاغ خــرم بــودو بــاغ خـرم گـشـت آن کـجـا بـیـابــان بــود
هـمـی چـه دانـی؟ ای مـاهـروی مـشـکـین مـویکه حال بـنده ازین پیش بـرچه سامان بود؟
بــه زلـف چــوگــان نـازش هـمـی کــنـی تــو بــدونـدیـدی آن گـه او را کـه زلـف چـوگـان بــود
شــد آن زمــانــه کــه رویـش بــســان دیــبــا بــودشد آن زمانه که مویش بـسـان قطران بـود
چـنـان کـه خـوبـی مـهـمـان و دوسـت بــود عـزیـزبـشـد کـه بــازنـیـامـد، عـزیـز مـهـمـان بـود
بــسـا نـگـار، کـه حــیـران بــدی بــدو در، چــشـمبـه روی او در، چشمم همیشه حیران بـود
شــد آن زمــانــه، کــه او شــاد بــود و خــرم بــودنشـاط او بـه فـزون بـود و بـیم نقـصـان بـود
هـمـی خـریـد و هـمـی سـخــت، بــیـشـمـار درمبـه شهر هر که یکی تـرک نار پـستـان بـود
بــســا کــنـیـزک نـیـکــو، کــه مـیـل داشــت بــدوبـه شـب ز یاری او نـزد جـمـلـه پـنهان بـود
بــه روز چــون کــه نــیـارســت شــد بــه دیـدن اونـهـیـب خـواجـه او بــود و بـیـم زنـدان بــود
نــبـــیــذ روشــن و دیــدار خــوب و روی لــطــیــفاگـر گـران بـد، زی مـن همـیشـه ارزان بـود
دلــم خـــزانــه پـــرگــنــج بـــود و گــنــج ســخــننـشـان نـامـه مـا مـهر و شـعـر عـنـوان بـود
همیشـه شـاد و ندانسـتـمی کـه، غـم چـه بـود؟دلــم نـشــاط وطــرب را فــراخ مـیـدان بــود
بــســا دلـا، کـه بــســان حــریـرکـرده بــه شــعــراز آن پس که: به کردار سنگ و سندان بود
هـمـیـشــه چــشــم زی زلـفــکــان چــابــک بــودهمـیشـه گـوش زی مـردم سـخـنـدان بـود
عـــیــال نــه، زن و فـــرزنــد نــه، مـــعـــونــت نــهازیـن هـمـه تـنـم آسـوده بـود و آسـان بـود
تـــو رودکـــی را، ای مــاهــرو، هــمــی بـــیــنــیبـدان زمـانـه نـدیـدی کـه این چـنـینـان بـود
بـــدان زمــانــه نــدیــدی کــه در جــهــان رفــتــیسـرود گـویـان، گـویـی هـزاردســتــان بــود
شــد آن زمــان کــه بـــه او انــس رادمــردان بـــودشـد آن زمـانـه کـه او پـیشـکـار مـیران بـود
هـمــیـشــه شــعــر ورا زی مــلــوک دیـوانــســتهـمـیشـه شـعـر ورا زی مـلـوک دیوان بـود
شـد آن زمانه کـه شـعـرش همه جـهان بـنوشـتشـد آن زمانه کـه او شـاعـر خـراسـان بـود
کــجــا بــه گــیــتــی بــودســت نــامــور دهــقــانمـرا بـه خـانـه او سـیم بـود و حـمـلـان بـود
کـــرا بـــزرگـــی و نـــعـــمـــت زایـــن و آن بـــودیورا بــزرگــی و نـعــمـت ز آل ســامـان بــود
بــــداد مـــیـــر خـــراســـانـــش چــــل هـــزار درمدرو فــزونـی یـک پــنـج مــیـر مــاکــان بــود
ز اولـــیــاش پـــراگـــنـــده نـــیــز هــشـــت هــزاربه من رسید، بـدان وقت، حال خوب آن بود
چــو مــیـر دیـد ســخــن، داد داد مــردی خــویـشز اولــیـاش چــنـان کــز امـیـر فــرمــان بــود
کــنـون زمـانـه دگـر گـشــت و مـن دگـر گـشــتــمعـصـا بــیـار، کـه وقـت عـصـا و انـبــان بــود
***
مـــــــی آرد شــــــــرف مــــــــردی پــــــــدیـــــــدآزاده نـــــــــــژاد از درم خـــــــــــریـــــــــــد
مـــــــی آزاده پـــــــدیـــــــد آرد از بـــــــداصـــــــلفـــراوان هــنـــرســـت انـــدریــن نـــبـــیــد
هـرآن گـه کــه خــوری مـی خــوش آن گـهـســتخـــاصـــه چـــو گــل و یــاســـمــن دمــیــد
بـــســـا حـــصـــن بـــلــنــدا، کـــه مــی گــشـــادبـــســا کــره نــوزیــن، کــه بـــشــکــنــیــد
بـــســـا دون بــــخـــیـــلـــا، کـــه مـــی بـــخـــوردکـــریــمــی بـــه جـــهــان در پـــراگـــنــیــد
***
کـــار هــمــه راســـت، آن چـــنــان کــه بـــبـــایــدحــال شـادیـســت، شـاد بــاشـی، شـایـد
انــــــده و انـــــدیـــــشــــــه را دراز چــــــه داری؟دولــت خــود هــمــان کــنــد کــه بــبـــایــد
رای وزیـــــران تـــــرا بــــــه کـــــار نـــــیـــــابــــــدهـر چـه صـوابــسـت بــخـت خـود فـرمـایـد
چــــرخ نــــیــــارد بــــدیــــل تــــو ز خــــلــــایــــقو آن کــه تـــرا زاد نــیــز چـــون تـــو نــزایــد
ایــــزد هــــرگـــــز دری نـــــبـــــنـــــدد بـــــر تـــــوتــا صــد دگــر بـــه بــهــتــری نــگــشــایــد
***
دریــا دو چــشــم و آتــش بــر دل هــمــی فــزایـدمـردم مـیـان دریـا و آتــش چــگـونـه پــایـد؟
نــیــش نــهــنــگ دارد، دل را هــمــی خــســایــدنـدهم، کـه نـاگـوارد، کـایدون نـه خـردخـاید
***
انــــدی کــــه امــــیـــر مــــا بــــاز آیــــد پــــیـــروزمـرگ از پـس دیـدنـش روا بــاشـد و شـایـد
پــنــداشــت هــمــی حــاســد: کــو بــاز نــیــایــدبــاز آمــد، تــا هــر شــفــکــی ژاژ نــخــایـد
***
هــر بـــاد، کــه از ســوی بـــخـــارا بـــه مــن آیــدبـا بـوی گـل و مـشـک و نسـیم سـمن آید
بـــر هــر زن و هــر مــرد، کـــجـــا بـــروزد آن بـــادگـویـی: مـگـر آن بــاد هـمـی از خـتــن آیـد
نـی نـی، ز خــتــن بــاد چــنـو خــوش نـوزد هـیـچکـان بــاد هـمـی از بـد مـعـشـوق مـن آیـد
هــر شــب نــگــرانــم بــه یـمــن تــا: تــو بــرآیـیزیـرا کـه سـهـیـلـی و سـهـیـل از یمـن آیـد
کـوشـم کـه: بــپـوشـم، صـنـمـا، نـام تـو از خـلـقتـــا نــام تــو کــم در دهــن انــجــمــن آیــد
بــا هـر کـه سـخـن گـویـم، اگـر خـواهـم وگـر نـیاول ســـخـــنــم نــام تـــو انــدر دهــن آیــد
***
دریــــغ! مــــدحـــــت چـــــون درو آبـــــدار غـــــزلکـه چـابـکـیش نـیاید همـی بـه لـفـظ پـدید
اســاس طــبــع ثــنــایـســت، بــل قــوی تــر ازانز آلـت ســخــن آمـد هـمـی هـمـه مـانـیـذ
***
کـــســـی را کــه بـــاشـــد بـــدل مــهــر حـــیــدرشـــود ســـرخ رو در دو گـــیــتـــی بـــه آور
ایـــــا ســـــر و بــــــن، در تـــــک و پـــــوی آنـــــمکــه: فــرغــنـد آســا بــپــیـچــم بــه تــوبــر

گروه کتاب پایگاه خبری شاعر


منبع : درج