زهـی گـنـج حـکـمـت کـه سـقـراط بـودمـــبــــرا ز تـــفـــریـــط و افـــراط بـــودشــد از جــودت فــکــر ظــلــمـت زدایهمـه نـور حـکـمـت ز سـر تـا بـه …
زهـی گـنـج حـکـمـت کـه سـقـراط بـود | مـــبــــرا ز تـــفـــریـــط و افـــراط بـــود |
شــد از جــودت فــکــر ظــلــمـت زدای | همـه نـور حـکـمـت ز سـر تـا بـه پـای |
سـرانجـام خـلعـت پـرسـتـان شـناخـت | ز بـی خلعتـی خلعت خویش ساخـت |
ز خــمــخـــانــه چـــرخ پـــر اشــتـــلــم | بـه خـانه درون داشـت یک کـهنه خـم |
بــه فـصـل زمـسـتــان در آن سـرزمـیـن | بـه شـبـها ز سـرما شدی خـم نشین |
چـو خـورشـیـد خـیمـه بـه گـردون زدی | ز تــدویــر خــم خــیـمــه بــیـرون زدی |
نشـسـتـی ز عـریان تـنی بـی حـجـاب | شـــدی گـــرم در پــــرتــــو آفـــتــــاب |
یــکــی روز تـــن عــور خـــورشـــیــدوار | رســیـدش بــه ســر شــاه آن روزگــار |
بــدو گــفــت کــای پــیـر دانــش پــذیـر | بـدینـسـان چـرایی ز مـا گـوشـه گـیـر |
قـــــدم بـــــاز مـــــی داری از راه مـــــا | نــــمــــی آوری رو بــــه درگــــاه مــــا |
بـگـفـتـا کـه تـنگ اسـت بـر من مـجـال | ز شـغـلی کـه بـاشـد مرا ماه و سـال |
بـگفتـش که چندین تـورا شغل چیست | که بـی آن نیاری یکی لحـظـه زیسـت |
بــــگـــفـــتـــا پـــی دولـــت زنـــدگـــی | هـمـی ســازم اســبــاب پــایـنـدگــی |
بـگفتـش که اسـبـاب آن پـیش ماسـت | رسـاندن بـه حـاجـتـوران کیش ماست |
بـگـفـت ار بـدانم کـه آن پـیش تـوسـت | بــبــنـدم کـمـر در رضـای تــو چــسـت |
بــه دسـت تـو بــرگ حـیـات تـن اسـت | کــه آن ســد راه نــجــات مــن اســت |
حـــیــات دل و جـــان بـــود کـــام مـــن | کـــه آن بـــنــدد از راه تـــو گـــام مــن |
بــگــفــتــش بــه هـر چــیـز داری نــیـاز | بـــگــو تـــا کــنــم از بـــرای تــو ســاز |
بـــگــفـــتـــا نــیــاز مــن خـــاکـــســـار | بـه تـو غـیر ازین نـیسـت ای شـهـریار |
کـه این خـلـعـت گـرم کـز عـکـس مـهـر | بـه دوشم کشیده ست اکنون سپـهر |
بـــه تـــاراج ســـایــه نــگــیــری ز مــن | بــه لـطــف ایـن تــوقـع پــذیـری ز مـن |
گــذاری کــه یـکــدم بــه بــی پــردگـی | بــرد مـهـر چــرخ از مـن افــســردگـی |
چو بشنید شاه از وی این گفت و گوی | شـد از خـاصـگـان بـهر او جـامه جـوی |
یــکـــی جـــامـــه دادنـــد او را عـــطـــا | ز مــویــیــنــه چـــیــن و خـــز خـــطـــا |
بــگـردانـد حــالـی ازان جــامـه پــشـت | بـه نرمی فـرو خـواند حـرفـی درشـت |
کـه کـی زندگـان را کـشـیدن نکـوسـت | ز مــرده کــفــن یـار ز مـردار پــوســت |
ز ســردی دی چــون شــوم رنــج یــاب | شبـم خـم پـسـند اسـت و روز آفتـاب |
هـزار آفــریـن بــر حــکــیـمــی چــنـیـن | بــرون پــایـه اش زآســمــان و زمــیـن |
نــه بـــر جـــانــش از دور افـــلـــاک درد | نـه بــر طـبــعـش از عـالـم خــاک گـرد |
دریــن کـــار شـــاگـــرد بـــودش هـــزار | فــلــاطــون از آنـهـا یـکــی در شــمـار |
فــلـاطــون فــلـاطــونـی از وی گـرفــت | فــلـاطــونـی افــزونـی از وی گــرفــت |
بـه حـکمت چـو در ثـمین سفتـه اسـت | بـه دانا فـلاطـون چـنین گـفـتـه اسـت |
کــه ای رســتــه از تــنـگــنــای خــیـال | زده در هــــوای خـــــرد پـــــر و بـــــال |
بـــــر آن دار هــــمــــت ز آغـــــاز کــــار | کــه گــردی شــنــاســای پـــروردگــار |
بـــدانــی حـــق دولــت بـــنــدگـــیــش | نـهـی پــا بــه راه پــرســتــنــدگــیـش |
روی راه خـوشـنـودیـش صـبــح و شـام | بــه کـسـب رضـایـش کـنـی اهـتـمـام |
ز حــکــمــت بــه مـعــراج عــزت بــرآی | بــنــه بـــر ســر چــرخ گــردنــده پــای |
بــســا دســت کــوتــه ز بــی مـایـگـی | کــه دارد ز حــکــمـت فــلـک پــایـگـی |
اگـر بــودی از جـهـل هـر سـیـنـه صـاف | بــرافــتــادی از خــلـق رســم خــلـاف |
ره مــرد دانــا یـکــی بــیـش نــیـســت | بـه جـز طـبـع نادان دو اندیش نیسـت |
نــبـــیــنــی دریــن شــشــدر دیــولــاخ | ز شـــادی دل شـــش نــفــر را فــراخ |
یـکـی آن حــســدور بــه هـر کـشـوری | کــه رنــجـــش بـــود راحــت دیــگــری |
چـو حـال کـسـی بـیـنـد از خـویـش بـه | فــتــد بـــر رگ جــانــش از غــم گــره |
دوم کـیـنـه ورزی کـه از خــلـق زشــت | بــود کـیـنـه خــلـقـش انـدر سـرشـت |
چـو نـتـوانـد از کـس شـدن کـینه کـش | نـبـاشـد ز کـینـداریـش سـینـه خـوش |
ســیــم نــو تـــوانــگــر کــه بـــهــر درم | بـــود روز و شـــب بـــر دل او دو غـــم |
یـکـی آنـکـه چـون چـیـزی آرد بــه کـف | دوم آنــکـــه نــاگـــه نــگـــردد تـــلــف |
چــهـارم لئیـمـی کــه بــا گـنـج ســیـم | بــود هـمــچــو نــام زرش دل دو نــیـم |
کــه نــاگــه نــیــابـــد بـــدو فـــقـــر راه | نــگــردد بــدان روز عــیـشــش تــبــاه |
بــود پــنــجــمــیــن طــالــب پــایــه ای | کــه در خــورد آن نــبــودش مــایـه ای |
کــــنــــد آرزوی مــــقــــام بـــــلــــنــــد | کـه نـتــوانـد آنـجــا فــکــنـدن کــمـنـد |
شــشــم از ادب خــالـی انـدیـشـه ای | کـه بــاشــد حــریـف ادب پــیـشـه ای |
چـو طـبــعـش بـود از ادب بـی نـصـیـب | کـشــد نـو بــه نـو مـالـشــی از ادیـب |
بـــود ســـیــم و زر رنــج دیــن پـــروران | طـــبـــیـــبـــان آن رنـــج دانـــشـــوران |
کشـد رنج را چـون سـوی خـود طـبـیب | کــجــا بــاشــدش از مــداوا نــصــیــب |
ازان کـس بــپــرهـیـز و فــعــل و فـنـش | کـه دارد دلـت بـی سـبـب دشـمـنش |
اگـــر ره نــگــردانــد از گــرگ و مــیــش | بــــــود یـــــاور او در آزار خـــــویـــــش |
زبـــان را چــه داری بــه گــفــتــن گــرو | ز هر سـو گـشـا گـوش حـکـمت شـنو |
خــدا یــک زبـــانــت بـــداد و دو گــوش | کـه کـم گـوی یـعـنـی و افـزون نـیوش |
خــــمـــوشـــی بــــود دولـــت ایـــزدی | دلـــیــل هــنــرمـــنـــدی و بـــخـــردی |
ز بــســیـار دانـان فــراســت گـواســت | که بـسیار گوی از کیاسـت جـداسـت |
سـخــن را کـزان بــسـتــه داری نـفـس | یــکــی مــرغ دان پــایــبــنــد قــفــس |
چو گفتـی قفس یافت بـر وی شکست | طمع بـگسـل از وی که آید بـه دسـت |
مــکــش زیــر ران مــرکــب حـــرص و آز | ز گـیـتــی بــه قــدر کـفــایـت بــســاز |
بــه هـر روز تــا شـب ز خـوان سـپــهـر | بسنده ست یک خشت نانت چو مهر |
بـــیــفـــکــن ز کــف کـــاســـه زر نــاب | کـف خــویـش را کـاسـه کـن بــهـر آب |
ز زربـفـت هـسـتـی مـشـو خـودفـروش | کـهن خـرقـه نیسـتـی کـش بـه دوش |
مــکــش بــهـر مــعــمـوری خــانـه رنـج | بـه ویرانـه خـود را نهان کـن چـو گـنـج |
بــه خــود بــنـد در خــدمـت خـود کـمـر | بـه مخـدومی از کـس مکش درد سـر |
ز چــوبــت کــف پــای نـعــلـیـن ســای | بـــه از نــعــل زر بـــر ســم بـــادپـــای |
چــراغ شــبـــت بــس بــود مــاهــتــاب | ادیـم زمــیـن بــهــر تــو نــطــع خــواب |
بــدیـن حــال بــا حــکــمــت انــدوزیــت | ســـلــوک عــمــل گــر شــود روزیــت |
بــری گــوی دولــت ز هـمـپــیـشــگــان | شـوی ســرور حــکـمـت انـدیـشـگـان |
رهــانــی ز ســود و زیــان خـــویــش را | رسـانـی بـه پـیـشـیـنـیـان خـویـش را |
حـــذر کـــن ز آســـیـــب جـــادو زنـــان | بــه دسـتـان سـران را ز پـای افـکـنـان |
بــــه روی زمـــیـــن دام مــــردان مـــرد | بـــــســـــاط وفـــــا و مـــــروت نــــورد |
ازیـشــان در درج حــکــمــت بــه بــنــد | وزیـشــان نـگـون قـدر هـر ســربــلـنـد |
ازیـشــان خــردمــنـد را پــایـه پــســت | وزیـشـان ســپــاه خــرد را شـکـسـت |
دهـد طـعـم شـهـد و شـکـر زهـرشــان | مـخـور زهـر را چـون شـکـر بـهـرشـان |
مــشـــو غــره حـــلــم مــرد حـــلــیــم | کـه بـر حـلـم عـمـری نـشـینـد مـقـیم |
درخــتــیـسـت صـنـدل خــنـک در مـزاج | پــی عــلــت گــرم طــبــعــان عــلــاج |
بـه هم در شده شـاخـه ها زان درخـت | چـو در اصـطـکاک افتـد از بـاد سـخـت |
زنـد آتــشــی شــعـلـه زان اصــطـکـاک | که ریزد ازان شـاخ و بـرگش بـه خـاک |
اگــر پـــیــر بـــاشـــد عـــوان ور جـــوان | بــه هـر حــال نـبــود عـوان جــز عـوان |
تنش گر چه از ضعف پـیریست سست | بــود ســیــرت بـــد در او تــنــدرســت |
درونــش ســیــاه از دل تـــیــره خـــوی | کــیـش ســود دارد ســفــیـدی مــوی |
بــه ســال و مـه ار گــرگ گـردد بــزرگ | نــیـایـد بــرون هـرگــز از خــوی گــرگ |
بــه پــیـمــان مــشــو بــنـد فــرمــان او | کــه دام فــریــب اســت پـــیــمــان او |
مــبـــادا بـــه آن دامــت انــدر کـــشـــد | بــه تــزویـر جــانــت ز تــن بــرکــشــد |
گروه کتاب پایگاه خبری شاعر
منبع : درج
منبع : درج