فرهنگی، هنری و ادبی

امروز : 5 اردیبهشت 1404

پایگاه خبری شاعر

وفات یافتن قیصر روم و رزم کسری – قسمت دوم

چــه گــویـد کــنـون مـرد روشــن روانز رای جـــهـــانـــدار نـــوشـــیــن روانچــوسـال انـدر آمـد بــهـفـتــاد و چــارپــرانــدیـشــه مــرگ شــد شــهـ…

چــه گــویـد کــنـون مـرد روشــن روان ز رای جـــهـــانـــدار نـــوشـــیــن روان
چــوسـال انـدر آمـد بــهـفـتــاد و چــار پــرانــدیـشــه مــرگ شــد شــهـریـار
جـهـان راهمـی کـدخـدایی بـجـسـت کـه پــیـراهـن داد پــوشـد نـخــســت
دگــر کــو بـــدرویــش بــر مــهــربـــان بــــود راد و بـــی رنـــج روشـــن روان
پــسـر بــد مـر او را گـرانـمـایـه شـش هــمــه راد وبـــیــنــادل وشــاه فــش
بــمـردی و فـرهـنـگ و پــرهـیـز و رای جـــوانــان بـــا دانــش و دلــگــشــای
از ایـشـان خـردمـنـد و مـهـتـر بـسـال گــرانـمــایـه هـرمـزد بــد بــی هـمـال
سـر افـراز و بــادانـش و خــوب چــهـر بــر آزادگــان بــر بــگــســتــرده مــهـر
بــفــرمــود کــســری بــه کــارآگــهـان کـــه جـــویــنـــد راز وی انــدر نــهــان
نـگـه داشـتـنـدی بــه روز و بــه شـب اگــر داســتــان را گــشــادی دو لــب
ز کــاری کــه کــردی بــدی بــا بــهـی رســیــدی بــشــاه جــهــان آگــهــی
بـه بـوزرجـمـهـر آن زمـان شـاه گـفـت کـه رازی هـمـی داشـتــم در نـهـفـت
ز هـفـتــاد چـون سـالـیـان درگـذشـت سـر و موی مشکین چـو کافور گشت
چـومن بـگـذرم زین سـپـنجـی سـرای جــهــان رابــبــایـد یـکــی کــدخــدای
کـه بــخـشـایـش آرد بــه درویـش بــر بــه بــیـگــانــه و مــردم خــویــش بــر
بــبــخـشـد بــپــرهـیـزد از مـهـر گـنـج نــبــنــدد دل انــدر ســرای ســپــنــج
سـپـاسـم ز یزدان کـه فـرزنـد هسـت خـــردمــنــد و دانــا و ایــزد پـــرســت
وز ایــشـــان بـــهــرمـــزد یــازان تـــرم بـــرای و بـــهــوشـــش فــرازان تـــرم
ز بـخـشـایش و بـخـشـش و راسـتـی نـبــیـنـم هـمـی در دلـش کـاســتــی
کــنــون مــوبـــدان و ردان را بـــخـــواه کـسـی کـو کـنـد سـوی دانـش نـگـاه
بـــخــوانــیــدش و آزمــایــش کــنــیــد هـنــر بــر هـنــر بــر فــزایـش کــنــیـد
شــدنــد انــدران مــوبــدان انــجــمــن زهـــــر در پـــــژوهــــنـــــده و رای زن
جــهـانــجــوی هـرمــزد را خــوانــدنــد بـــر نـــامـــدارنــش بـــنــشـــانــدنــد
نخـسـتـین سـخـن گـفـت بـوزرجـمهر کـه ای شـاه نـیک اخـتـر خـوب چـهـر
چــه دانــی کــزو جــان پـــاک و خــرد شــود روشــن وکــالــبـــد بـــرخـــورد
چـنین داد پـاسخ که دانش بـه اسـت کـه دانـنـده بـرمـهتـران بـر مـه اسـت
بـــدانـــش بـــود مـــرد را ایـــمـــنـــی بــبــنــدد ز بــد دســت اهــریـمــنــی
دگـر بــردبــاری و بــخــشـایـشـســت کــه تــن را بــدو نـام و آرایـشــســت
بــپــرســیـد کــز نـیـکــوی ســودمـنـد بــگـو ازچــه گــردد چــو گــردد بــلـنـد
چـنین داد پـاسـخ که آنک از نخـسـت بـنـیـک و بـد آزرم هـرکـس بــجـسـت
بــکــوشــیــد تــا بـــردل هــرکــســی ازو رنــج بـــردن نــبـــاشــد بـــســـی
چـنین داد پـاسـخ کـه هرکـس که داد بــداد از تــن خــود هــمــو بــود شــاد
نـگــه کــرد پــرســنـده بــوزرجــمــهـر بــدان پــاکــدل مــهـتــر خــوب چــهـر
بـدو گـفـت کـز گـفـتـنـی هرچ هسـت بـگـویـم تـو بـشـمـر یـکـایـک بـدسـت
ســراســر هـمـه پــرسـشـم یـادگـیـر بــه پــاســخ هـمــه داد بــنـیـاد گــیـر
سـخـن را مـگـردان پـس و پـیش هیچ جـــوانــمـــردی وداد دادن بـــســـیــچ
اگــر یـادگــیـری چــنـیـن بــی گــمـان گــشــادســـت بـــرتـــو در آســـمــان
کـه چـنـدیـن بـه گـفـتـار بــشـتـافـتـم ز پــرســنـده پــاســخ فـزون یـافــتــم
جــــهـــانـــدار آمـــوزگــــار تــــو بــــاد خــرد جــوشـن و بــخــت یـار تــو بــاد
کــنــون هــرچ دانــم بـــپــرســم ز داد تـــوپـــاســـخ گـــزار آنـــچ آیــدت یــاد
ز فـــرزنــد کـــو بـــر پـــدر ارجـــمــنــد کـدامـسـت شـایـسـتـه و بــی گـزنـد
بــبــخــشـایـش دل سـزاوار کـیـسـت کـه بــر درد او بــر بــبــایـد گـریـســت
ز کـردار نـیـکـی پــشـیـمـان کـراسـت کـه دل بــر پــشـیـمـانـی او گـواسـت
سـزاکـیـسـت کـو را نـکـوهـش کـنـیم ز کــردار او چــون پــژوهــش کــنــیــم
ز گــیــتــی کــجــا بــهــتــر آیـد گــریـز کــه خـــیــزد از آرام او رســتـــخـــیــز
بــدیـن روزگـار از چــه بــاشـیـم شــاد گـذشـتـه چـه بـهـتـر کـه گـیـریـم یـاد
زمــانــه کــه او را بـــبـــایــد ســتـــود کـدامـســت ومـا از چــه داریـم سـود
گـرانـمـایـه تــر کـیـسـت از دوسـتــان کـــز آواز او دل شـــود بــــوســـتــــان
کـرا بــیـشــتــر دوســت انـدر جــهـان کــه یــابـــد بـــدو آشـــکـــار ونــهــان
هـمـان نـیـز دشــمـن کـرا بــیـشــتــر کــه بــاشــد بــرو بــر بــدانـدیـش تــر
ســـزاوار آرام بــــودن کـــجــــاســــت کـه دارد جـهـانـدار ازو پـشـت راسـت
ز گـیـتــی زیـانـکــارتــر کـارچــیـســت کـه بـر کـرده خـود بــبــایـد گـریـسـت
ز چــیـزی کــه مــردم هــمــی پــرورد چــه چـیـزیـسـت کـان زودتــر بــگـذرد
سـتـمـکـاره کـش نزد اوشـرم نیسـت کـدامـسـت کـش مـهر وآزرم نـیسـت
تـبـاهـی بـگـیـتـی ز گـفـتـار کـیـسـت دل دوســتـــانــرا پـــر آزار کــیــســت
چـه چـیزیسـت کـان نـنـگ پـیش آورد هـمــان بــد ز گــفــتــار خــویـش آورد
بـــیــک روز تــا شــب بـــرآمــد ز کــوه ز گــفـــتـــار دانــا نــیــامــد ســـتـــوه
چــو هـنـگـام شـمـع آمـد از تــیـرگـی ســرمــهــتــران تــیــره از خــیــرگــی
ز گـفـتـار ایشـان غـمی گـشـت شـاه هـمـی کـرد خـامـش بــپـاسـخ نـگـاه
گـرانـمـایـه هـرمـزد بــرپــای خــاسـت یـکـی آفـریـن کـرد بــر شــاه راســت
کــه از شــاه گــیـتــی مــبــادا تــهـی هـمـی بـاد بـر تـخـت شـاهـنـشـهی
مــبــادا کــه بــی تــو بــبــیـنـیـم تــاج گـر آیـیـن شــاهـی وگـر تــخــت عـاج
بـه پـوزش جـهـان پـیش تـو خـاک بـاد گـــزنـــد تـــو را چـــرخ تـــریــاک بـــاد
سـخــن هـرچ او گـفـت پــاسـخ دهـم بـــــدیــــن آرزو رای فـــــرخ نـــــهــــم
ز فــرزنــد پـــرســیــد دانــا ســـخـــن وزو بـــایــدم پـــاســخ افــگــنــد بـــن
بـــه فــرزنــد بـــاشــد پـــدر شـــاددل ز غــــــمـــــهـــــا بــــــدو دارد آزاد دل
اگــر مــهــربـــان بـــاشــد او بـــر پــدر بـــه نــیــکـــی گـــرایــنــده و دادگـــر
دگـر آنـک بــر جــای بــخــشـایـســت بــرو چـشـم را جــای پــالـایـشـسـت
بـزرگی کـه بـخـتـش پـراگنده گـشـت بـه پـیش یکـی نـاسـزا بـنـده گـشـت
ز کـار وی ار خـون خــروشـی رواسـت کـه نـاپــارســایـی بــرو پــادشـاسـت
دگــر هـر کــه بــا مــردم نــاســپــاس کــنــد نـیـکــویـی مــانـد انـدر هـراس
هران کـس کـه نـیکـی فـرامـش کـنـد خــرد رابــکـوشــد کـه بــیـهـش کـنـد
دگـــــر گــــفـــــت ازآرام راه گــــریــــز گـرفــتــن کـجــا خــوبــتــر از ســتــیـز
بــه شـهـری کـه بــیـداد شـد پـادشـا نـــــدارد خـــــردمـــــنــــد بـــــودن روا
ز بـــیـــدادگـــر شـــاه بـــایــد گـــریــز کـزن خــیـزد انـدر جــهـان رسـتــخـیـز
چه گوید که دانی که شادی بدوست بــــرادر بــــود بــــا دلـــارام دوســــت
دگـــر آنـــک پــــرســـد ز کـــار زمـــان زمــانـی کــزو گــم شــود بــدگــمــان
روا بـــاشــد ار چــنــد بــســتــایــدش هــم انــدر ســتــایـش بــیـفــزایــدش
دگــر آنــک پــرســیـد ازمــرد دوســت ز هـر دوسـتــی یـارمـنـدی نـکـوسـت
تـــوانـــگـــر بـــود چـــادر او بـــپـــوش چـو درویـش بــاشـد تـو بـا او بـکـوش
کــســـی کــو فــروتـــن تـــر و رادتـــر دل دوســـتـــانـــش بــــدو شـــادتـــر
دگر آنک پـرسـد که دشـمن کـراسـت کـزو دل هـمـیـشـه بــدرد و بـلـاسـت
چــوگـســتــاخ بــاشـد زبــانـش بــبــد ز گــفــتـــار او دشـــمــن آیــد ســـزد
دگـر آنـک پــرسـیـد دشـوار چـیـسـت بـــی آزار را دل پـــر آواز کـــیـــســـت
چـو بـد بـود وبـد سـاز بـا وی نشست یـکـی زنـدگـانـی بـود چـون کـبـسـت
دگـر آنـک گـویـد گـوا کـیسـت راسـت کـه جــان وخــرد بــرگـوا بــرگـواســت
بــــه از آزمــــایـــش نــــدیـــدم گــــوا گــوای ســـخـــنــگــوی و فــرمــانــروا
زیـانـکـارتـر کـار گـفـتـی کـه چـیـسـت کـه فـرجـام ازان بـد بـبـایـد گـریـسـت
چــوچــیـره شــود بــر دلــت بــر هــوا هــوا بـــگـــذرد هــمــچـــو بـــاد هــوا
پــشــیـمــانــی آرد بــفــرجــام ســود گــــل آرزو را نـــشــــایـــد بــــســــود
دگـر آنـک گـویـد کــه گـردان تــرســت که چون پای جویی بدستت سرست
چــنــیـن دوســتــی مــرد نــادان بــود ســرشــتــش بـــدو رای گــردان بــود
دگـر آنـک گـویـد سـتـمـکـاره کـیسـت بـریده دل ازشـرم و بـیـچـاره کـیسـت
چــوکــژی کـنـد مـرد بــیـچــاره خــوان چـوبـی شـرمی آرد سـتـمکاره خـوان
هـرآنـکـس کـه او پـیـشـه گـیـرد دروغ سـتـمـکـاره ای خـوانمـش بـی فـروغ
تـبـاهی کـه گفـتـی ز گفـتـار کیسـت پـــــرآزارتـــــر درد آزار کــــیــــســـــت
سـخـن چـین و دو رومی و بـیکـار مرد دل هـــوشـــیــاران کـــنـــد پـــر ز درد
بـپـرسـید دانـا کـه عـیب از چـه بـیش که بـاشـد پـشـیمان ز گفـتـار خـویش
هـرآنـکـس کـه رانـد سـخـن بـر گـزاف بـــود بـــر ســر انــجــمــن مــرد لــاف
بــگـاهـی کـه تــنـهـا بــود در نـهـفـت پـشیمان شـود زان سـخـنها که گفت
هم انـدر زمـان چـون گـشـاید سـخـن بــه پــیـش آرد آن لــافــهــای کــهــن
خــردمــنــد و گــر مــردم بـــی هــنــر کـــس از آفـــرنــیــش نــیــابـــد گــذر
چـــنــیــن بـــود تـــا بـــود دوران دهــر یـکــی زهــر یـابــد یـکــی پــای زهــر
همه پرسش این بـود و پـاسخ همین کــه بــرشــاه بــاد از جــهــان آفــریـن
زبــانـهـا بــفــرمــانـش گــویـنــده بــاد دل راد او شـــاد و جـــویـــنـــده بــــاد
شـهـنـشـاه کـسـری ازو خـیـره مـانـد بــســی آفــریـن کــیـانــی بــخــوانــد
ز گــفــتـــار او انــجــمــن شــاد شــد دل شــــهـــریـــار از غـــم آزاد شــــد
نـبــشــتــنـد عـهـدی بــفـرمـان شــاه کــه هــرمــزد را داد تــخــت و کــلــاه
چـوقرطاس رومی شـد از بـاد خـشک نــهـادنــد مــهـری بــروبــر ز مــشــک
بــه مــوبـــد ســپــردنــد پــیــش ردان بـــزرگـــان و بـــیـــدار دل بــــخـــردان
جـهـان را نـمـایش چـو کـردار نـیسـت نـهـانـش جـز از رنـج وتـیمـار نـیـسـت
اگــــر تــــاج داری اگـــر گـــرم و رنـــج هـمـان بـگـذری زیـن سـرای سـپـنـج
بـپـیـوسـتـم ایـن عـهـد نـوشـیـن روان بـــه پـــیـــروزی شـــهـــریـــار جـــوان
یـکــی نــامــه شــهــریــاران بــخــوان نـگـر تـاکـه بـاشـد چـو نـوشـیـن روان
بــرای و بــداد و بــبــزم و بــه جــنــگ چــو روزش ســرآمــد نـبــودش درنـگ
تــوای پــیـر فـرتــوت بــی تــوبــه مـرد خــرد گــیـر وز بــزم و شــادی بــگــرد
جـهـان تــازه شـد چـون قـدح یـافـتـی روانــرا ز تـــوبـــه تـــو بـــرتـــافـــتـــی
چــه گـفـت آن سـرایـنـده سـالـخــورد چــو انــدرز نــوشــیـن روان یــاد کــرد
سـخـنـهـای هـرمـزد چـون شـد بــبـن یـکـی نـو پـی افـگـنـد مـوبــد سـخـن
هـــم آواز شـــد رایـــزن بــــا دبــــیـــر نـبــشـتـنـد پـس نـامـه ای بــر حـریـر
دلــارای عـــهــدی ز نــوشـــیــن روان بــه هـرمــزد نــاســالــخــورده جــوان
ســــرنـــامـــه از دادگــــر کــــرد یـــاد دگــر گــفــت کــیـن پــنـد پــور قــبــاد
بـدان ای پسر کین جهان بی وفاست پـر از رنـج و تـیـمـار و درد و بــلـاسـت
هـرآنـگـه کـه بــاشــی بــدو شــادتــر ز رنــــــج زمـــــــانــــــه دل آزادتـــــــر
هـمـه شـادمـانـی بــمـانـی بـه جـای بـبـایـد شـدن زین سـپـنـجـی سـرای
چـــو انــدیــشـــه رفــتـــن آمــد فــراز بـــرخـــشــنــده روز و شــب دیــریــاز
بــجــســتــیــم تــاج کــیـی را ســری کـه بـر هـر سـری بـاشـد او افـسـری
خــردمـنـد شــش بــود مــا را پــســر دل فـــروز و بـــخـــشـــنــده و دادگــر
تــو را بــرگــزیـدم کــه مــهــتــر بــدی خــردمــنــد و زیــبــای افــســر بــدی
بـــهــشــتــاد بـــر بـــود پــای قــبـــاد کــه در پـــادشــاهــی مــرا کــرد یــاد
کـنـون مـن رسـیدم بـه هفـتـاد و چـار تــو راکــردم انــدر جــهــان شــهــریـار
جــز آرام وخـوبــی نـجــسـتــم بــریـن کـــه بــــاشــــد روان مـــرا آفــــریـــن
امــیــدم چــنــانــســت کــز کــردگــار نـبــاشــی جــز از شــاد و بــه روزگـار
گــر ایـمــن کــنـی مــردمــان را بــداد خـود ایـمـن بـخـسـبـی و از داد شـاد
بــه پـاداش نـیـکـی بـیـابـی بـهـشـت بـزرگ آنـک او تـخـم نـیـکـی بـکـشـت
نـگــر تــا نـبــاشــی بــه جــز بــردبــار کـه تــنـدی نـه خـوب آیـد از شـهـریـار
جــهـانـدار وبــیـدار و فــرهـنـگ جــوی بــمــانــد هــمــه ســالــه بــا آبــروی
بـــگـــرد دروغ ایــچ گـــونـــه مـــگـــرد چــوگــردی شــود بــخــت را روی زرد
دل ومــــغــــز را دور دار از شــــتــــاب خــرد را شــتــاب انــدرآرد بــه خــواب
بـه نـیکـی گـرای و بـه نیکـی بـکـوش بــهـرنــیـک و بــد پــنــد دانــا نــیـوش
نــبـــایــد کــه گــردد بـــگــرد تــو بـــد کـزان بــد تـو را بـی گـمـان بــد رسـد
هـمـه پــاک پـوش و هـمـه پــاک خـور هــمــه پـــنــدهــا یــادگـــیــر از پـــدر
ز یـزدان گــشــای و بــه یـزدان گــرای چـو خـواهی که بـاشد تـو را رهنمای
جــــهـــان را چـــو آبــــاد داری بــــداد بــود تــخــت آبــاد و دهـر از تــو شـاد
چــو نـیـکــی نــمــایـنــد پــاداش کــن مـمـان تــا شــود رنـج نـیـکـی کــهـن
خـــردمـــنـــد را شـــاد و نــزدیــک دار جــهــان بــر بــدانــدیــش تــاریـک دار
بـــهــرکـــار بـــا مـــرد دانــا ســـگـــال بــه رنـج تــن از پــادشــاهـی مــنــال
چـــویــابـــد خـــردمــنــد نــزد تـــو راه بــمـانـد بــتــو تــاج و تــخــت و کــلـاه
هـرآنـکـس کـه بـاشـد تـو را زیردسـت مـفـرمـای در بــی نـوایـی نـشـســت
بــــزرگـــان وآزادگـــان را بــــشــــهـــر ز داد تــو بـــایــد کــه یــابـــنــد بــهــر
ز نـــیـــکـــی فــــرومـــایـــه را دور دار بـــه بـــیــدادگــر مــرد مــگـــذار کـــار
هـمـه گـوش ودل ســوی درویـش دار هـمـه کـار او چــون غـم خــویـش دار
ور ای دونک دشـمـن شـود دوسـتـدار تـو در بــوسـتـان تـخـم نـیـکـی بــکـار
چــو از خــویــشــتـــن نــامــور داد داد جـهان گشت ازو شـاد و او از تـو شاد
بــر ارزانــیــان گــنــج بــســتــه مــدار بــبــخــشــای بــر مــرد پــرهــیـزکــار
کــه گــر پــنـد مـا را شــوی کــاربــنـد هـمـیـشــه بــمـانـد کــلـاهـت بــلـنـد
کـه نـیکـی دهـش نـیک خـواه تـو بـاد هـمــه نــیـکــی انــدر پــنــاه تــو بــاد
مــبـــادت فـــرامــوش گــفـــتـــار مــن اگــــر دور مــــانــــی ز دیــــدار مــــن
ســرت ســبــز بــاد و دلـت شــادمـان تــنــت پــاک و دور از بـــد بــدگــمــان
هـمـیـشـه خــرد پــاســبــان تــو بــاد هـمـه نـیـکــی انـدر گــمــان تــو بــاد
چــو مـن بــگــذرم زیـن جــهـان فــراخ بـــرآورد بـــایــد یــکـــی خـــوب کـــاخ
بــــجــــای کـــزو دور بــــاشـــد گـــذر نـــپــــرد بــــدو کـــرکـــس تـــیـــزپـــر
دری دور بــــرچـــرخ ایـــوان بـــلـــنـــد بـــبـــالــا بــرآورده چــون ده کــمــنــد
نـــبــــشـــتـــه بــــرو بــــارگـــاه مـــرا بـــزرگـــی و گـــنــج و ســـپـــاه مـــرا
فـــراوان ز هــر گــونــه افـــگــنــدنــی هـم از رنــگ و بــوی و پــراگــنــدنــی
بـــکــافــور تـــن را تــوانــگــر کــنــیــد زمـشـک از بــر تــرگـم افـســر کـنـیـد
ز دیــبـــای زربــفــت پــرمــایــه پــنــج بـــیـــاریـــد نـــاکـــار دیــده ز گـــنـــج
بــپــوشــیـد بــرمـا بــه رســم کــیـان بـــر آیــیــن نــیــکـــان مـــا در مــیــان
بـسـازید هـم زین نـشـان تـخـت عـاج بــــر آویـــخـــتــــه ازبــــر عـــاج تــــاج
همان هرچـه زرین بـه پـیش اندرست اگر طـاس و جـامسـت اگر گوهرسـت
گـلـاب و می و زعـفـران جـام بـیسـت ز مشـک و ز کـافـور و عـنبـر دویسـت
نـهاده ز دسـت چـپ و دسـت راسـت ز فـرمـان فـزونـی نـبــایـد نـه کـاسـت
ز خـون کـرد بــایـد تــهـیـگـاه خــشـک بــدو انـدر افــگـنـده کـافـور و مـشــک
ازان پــــــس بــــــرآریـــــد درگـــــاه را نـبــایـد کـه بــیـنـد کــســی شــاه را
چــو زیـن گــونـه بــد کــار آن بــارگــاه نــیــابـــد بـــر مــا کــســـی نــیــز راه
ز فـــــرزنــــد وز دوده ارجـــــمـــــنــــد کـســی کـش ز مـرگ مـن آیـد گـزنـد
بــیـاســایـد از بــزم و شــادی دو مـاه که این بـاشد آیین پـس از مرگ شـاه
ســزد گــر هــرآنــکــو بـــود پـــارســـا بـــگـــریــد بـــریــن نــامــور پـــادشـــا
ز فـــرمـــان هــرمـــزد بـــرمــگـــذریــد دم خــویـش بــی رای او مـشــمـریـد
فـراوان بـران نـامـه هرکـس گـریسـت پـس از عـهد یک سـال دیگر بـزیسـت
بــرفـت و بــمـانـد ایـن سـخـن یـادگـار تـــو ایــن یــادگـــارش بـــزنـــهـــار دار
کـنـون زین سـپـس تـاج هرمـزد شـاه بـــیــارایــم و بـــرنــشـــانــم بـــگـــاه

گروه کتاب پایگاه خبری شاعر


منبع : درج