چـو خـورشـیـد تـابـنـده بـنـمـود پـشـتهـوا شـد سـیـاه و زمـیـن شـد درشـتسـیاووش لـشـکـر بـه جـیحـون کـشـیدبـه مژگـان همی از جـگـر خـون کـشـیدچــو آمـد…
چـو خـورشـیـد تـابـنـده بـنـمـود پـشـت | هـوا شـد سـیـاه و زمـیـن شـد درشـت |
سـیاووش لـشـکـر بـه جـیحـون کـشـید | بـه مژگـان همی از جـگـر خـون کـشـید |
چــو آمـد بــه تــرمـذ درون بــام و کــوی | بـــســان بــهــاران پــر از رنــگ و بـــوی |
چـنـان بــد هـمـه شـهـرهـا تـا بـه چـاچ | تـو گفتـی عـروسـیسـت بـاطـوق و تـاج |
بــه هـر مـنـزلـی سـاخــتــه خــوردنـی | خــورشــهــای زیــبــا و گــســتــردنــی |
چـنـیـن تـا بــه قـچـقـار بــاشـی بــرانـد | فــرود آمــد آنــجــا و چــنــدی بــمــانــد |
چـــو آگــاهــی آمــد پـــذیــره شـــدنــد | هـمـه ســرکـشـان بــا تــبــیـره شـدنـد |
ز خــویـشــان گـزیـن کــرد پــیـران هـزار | پـــذیـــره شـــدن را بــــرآراســـت کـــار |
بـــیــاراســتـــه چــار پـــیــل ســپـــیــد | ســپــه را هــمــه داد یــکــســر نــویــد |
یــکــی بـــرنــهــاده ز پـــیــروزه تــخــت | درفــشــنــده مــهـدی بــســان درخــت |
ســرش مـاه زریـن و بــومـش بــنـفـش | بـــه زر بـــافــتــه پـــرنــیــایــی درفــش |
ابـــا تـــخـــت زریــن ســه پـــیــل دگــر | صــــد از مــــاه رویـــان زریـــن کــــمــــر |
سپـاهی بـران سـان که گفتـی سپـهر | بــیــاراســت روی زمــیــن را بــه مــهــر |
صــد اســـپ گــرانــمــایــه بـــا زیــن زر | بــه دیـبــا بــیـاراســتــه ســر بــه ســر |
ســیـاووش بــشــنـیـد کــامــد ســپــاه | پـــذیــره شــدن را بـــیــاراســـت شــاه |
درفـــش ســـپـــهــدار پـــیــران بـــدیــد | خــروشـیـدن پــیـل و اســپــان شــنـیـد |
بــشــد تــیـز و بــگـرفــتــش انـدر کـنـار | بـــپـــرســیــدش از نــامــور شــهــریــار |
بـــدو گــفــت کــای پــهــلــوان ســپــاه | چـــرا رنـــجـــه کـــردی روان را بــــه راه |
هـمـه بـردل انـدیشـه این بـد نـخـسـت | کـه بــیـنـد دو چـشـمـم تـرا تـنـدرسـت |
بـــبـــوســیــد پـــیــران ســر و پـــای او | هـــمـــان خــــوب چــــهـــر دلــــارای او |
چــنـیـن گـفــت کـای شــهـریـار جــوان | مــراگــر بـــخـــواب ایــن نــمــودی روان |
سـتـایـش کـنـم پـیش یـزدان نـخـسـت | چــو دیــدم تــرا روشــن و تــنــدرســت |
تــرا چــون پـــدر بـــاشــد افــراســیــاب | هــمــه بــنــده بــاشــیــم زیـن روی آب |
ز پـیـوسـتـگـان هـسـت بــیـش از هـزار | پـــرســـتـــنــدگــانــنــد بـــا گــوشـــوار |
تــو بــی کــام دل هــیــچ دم بـــر مــزن | تــرا بــنــده بــاشــد هـمــی مــرد و زن |
مــراگــر پـــذیــری تـــو بـــا پـــیــر ســر | ز بــهــر پــرســتــش بـــبـــنــدم کــمــر |
بــرفـتــنـد هـر دو بــه شــادی بــه هـم | ســخــن یـاد کــردنـد بــر بــیـش و کــم |
هـــمــــه ره ز آوای چــــنـــگ و ربــــاب | هـمـی خـفـتــه را سـر بــرآمـد ز خـواب |
همی خاک مشکین شد از مشک و زر | هـــمـــی اســـپ تـــازی بــــرآورد پــــر |
سـیـاوش چـو آن دیـد آب از دو چــشـم | بــبــاریـد و ز انـدیـشـه آمـد بــه خـشـم |
کــه یــاد آمــدش بـــوم زابـــلــســتــان | بــیــاراســتــه تــا بــه کــابـــلــســتــان |
هـمــان شــهــر ایـرانــش آمــد بــه یـاد | هـمـی بــرکـشـیـد از جــگـر سـرد بــاد |
ز ایـران دلــش یـاد کــرد و بــســوخــت | بــه کــردار آتــش رخــش بـــرفــروخــت |
ز پــیـران بــپــیــچــیـد و پــوشــیـد روی | ســپــهــبـــد بــدیــد آن غــم و درد اوی |
بـــدانــســت کــاو را چـــه آمــد بـــیــاد | غـمـی گـشـت و دندان بـه لـب بـر نهاد |
بــه قــچــقــار بـــاشــی فــرود آمــدنــد | نـشــســتــنــد و یـکــبــار دم بــر زدنــد |
نـــگـــه کـــرد پــــیـــران بــــه دیـــدار او | نــشــســت و بــر و یــال و گــفــتــار او |
بـدو در دو چـشـمش همی خـیره مـاند | هـمـی هـر زمــان نـام یـزدان بــخــوانـد |
بــدو گــفــت کــای نــامــور شــهــریــار | ز شـــاهــان گــیــتـــی تـــوی یــادگـــار |
سـه چـیـزسـت بـر تـو کـه انـدر جـهـان | کــســی را نــبــاشــد ز تــخــم مــهـان |
یــکــی آنــک از تـــخــمــه کــیــقــبـــاد | هــمــی از تــو گــیــرنــد گــویــی نــژاد |
و دیــگــر زبـــانــی بـــدیــن راســـتـــی | بـــه گــفــتـــار نــیــکــو بـــیــاراســتــی |
سـه دیـگـر کـه گـویـی کـه از چـهـر تــو | بــبــارد هــمــی بــر زمــیــن مــهــر تــو |
چــنـیـن داد پــاسـخ سـیـاووش بــدوی | کــه ای پــیـر پــاکــیـزه و راســت گـوی |
خــنـیـده بــه گــیـتــی بــه مـهـر و وفــا | ز آهــــرمــــنــــی دور و دور از جــــفــــا |
گـر ایـدونـک بــا مـن تـو پــیـمـان کـنـی | شـنـاســم کـه پــیـان مـن مـشــکـنـی |
گــر از بــودن ایــدر مــرا نــیـکــویـســت | بــریـن کــرده خــود نــبــایـد گــریـســت |
و گــر نــیــســت فــرمــای تــا بــگــذرم | نـــمـــایـــی ره کــــشــــوری دیـــگـــرم |
بــدو گـفــت پــیـران کـه مـنـدیـش زیـن | چــو انــدر گــذشــتــی ز ایــران زمــیـن |
مــگـــردان دل از مــهــر افـــراســـیــاب | مـکــن هـیـچ گـونـه بــرفــتــن شــتــاب |
پـراگـنـده نـامـش بـه گـیـتـی بـدیسـت | ولـیـکـن جـز ایـنـسـت مـرد ایـزدیـسـت |
خــــرد دارد و رای و هـــوش بــــلـــنـــد | بـــه خـــیــره نــیــایــد بـــه راه گـــزنـــد |
مـرا نـیـز خـویـشـیـسـت بـا او بـه خـون | هـمــش پــهـلــوانـم هـمـش رهـنـمـون |
هــمــانــا بــریـن بــوم و بــر صــد هــزار | بــه فـرمـان مـن بــیـش بــاشــد ســوار |
همم بـوم و بـر هسـت و هم گوسـفـند | هـم اسـپ و سـلـیح و کـمـان و کـمـنـد |
مــرا بــی نـیـازیـســت از هـر کــســی | نـهـفـتـه جـزیـن نـیـز هـسـتــم بــسـی |
فــدای تــو بــادا هـمــه هــرچ هـســت | گر ایدونک سـازی بـه شـادی نشسـت |
پــــذیـــرفـــتـــم از پــــاک یـــزدان تــــرا | بـــه رای و دل هـــوشـــمـــنـــدان تـــرا |
کــه بـــر تــو نــیــایــد ز بـــدهــا گــزنــد | نـــدانــد کـــســـی راز چـــرخ بـــلـــنــد |
مـگـر کـز تــو آشـوب خــیـزد بــه شـهـر | بـــیـــامـــیــزی از دور تـــریـــاک و زهـــر |
ســیـاووش بــدان گــفــتــهــا رام شــد | بـــرافــروخــت و انــدر خــور جــام شــد |
بــخــوردن نـشــســتــنــد یـک بــا دگــر | سـیـاوش پــسـر گـشـت و پـیـران پــدر |
بـــرفــتـــنــد بـــا خـــنــده و شــادمــان | بــه ره بــر نـجــســتــنـد جــایـی زمــان |
چــنـیـن تــا رســیـدنـد در شـهـر گـنـگ | کــــزان بــــود خــــرم ســــرای درنــــگ |
پـــیــاده بـــه کــوی آمــد افــراســیــاب | از ایـوان مـیـان بــســتــه و پــر شـتــاب |
ســـیـــاوش چـــو او را پـــیــاده بـــدیــد | فــرود آمـد از اســپ و پــیـشــش دویـد |
گــرفـــتـــنــد مــر یــکــدگــر را بـــه بـــر | بــسـی بـوس دادنـد بــر چـشـم و سـر |
ازان پــس چــنـیـن گـفــت افـراســیـاب | کـه گـردان جــهـان انـدر آمـد بــه خـواب |
ازیـن پـس نـه آشـوب خـیـزد نـه جـنـگ | بــه آبــشــخــور آیـنـد مـیـش و پــلـنـگ |
بـــرآشـــفــت گــیــتـــی ز تـــور دلــیــر | کـنـون روی گـیتـی شـد از جـنـگ سـیر |
دو کـشــور ســراســر پــر از شـور بــود | جـــهــان را دل از آشـــتـــی کــور بـــود |
بـــه تـــو رام گـــردد زمـــانـــه کـــنـــون | بــرآســایــد از جــنــگ وز جــوش خــون |
کــنــون شــهـر تــوران تــرا بــنــده انــد | هــمــه دل بــه مــهــر تــو آگــنــده انــد |
مـرا چـیز بـا جـان هـمـی پـیش تـسـت | سپهبـد بـه جان و بـه تن خویش تست |
ســیــاوش بــرو آفــریـن کــرد ســخــت | کــه از گــوهــر تـــو مــگــر داد بـــخـــت |
ســپـــاس از خــدای جـــهــان آفــریــن | کــزویــســت آرام و پــرخــاش و کــیــن |
سـپـهـدار دسـت سـیـاوش بــه دسـت | بـیـامـد بـه تـخـت مـهـی بـر نـشـسـت |
بــه روی ســیـاوش نـگـه کـرد و گـفــت | که این را به گیتی کسی نیست جفت |
نــه زیـن گــونـه مــردم بــود در جــهـان | چــنــیــن روی و بـــالــا و فــر و مــهــان |
ازان پــس بــه پـیـران چـنـیـن گـفـت رد | کــه کــاووس تــنـدســت و انـدک خــرد |
کـه بــشـکـیـبــد از روی چـونـیـن پـسـر | چــنــیـن بــرز بــالــا و چــنــدیـن هــنــر |
مــــــرا دیــــــده از خــــــوب دیـــــدار او | بـــمــانــدســـت دل خـــیــره از کـــار او |
کـه فـرزنـد بــاشــد کـســی را چــنـیـن | دو دیـــده بـــگـــردانـــد انـــدر زمـــیـــن |
از ایــوانــهــا پـــس یــکـــی بـــرگــزیــد | هــمــه کــاخ زربــفــتــهــا گــســتــریــد |
یـکــی تــخــت زریـن نــهــادنــد پــیـش | هـمــه پــایـهــا چــون ســر گــاومــیـش |
بــه دیــبــای چــیـنــی بــیــاراســتــنــد | فــراوان پــرســتــنـدگــان خــواســتــنـد |
بـــفــرمــود پـــس تــا رود ســوی کــاخ | بــبــاشــد بــه کــام و نـشــیـنــد فــراخ |
ســیـاوش چــو در پــیـش ایـوان رسـیـد | ســر طــاق ایـوان بــه کــیـوان رســیــد |
بــیـامـد بــران تــخـت زر بــر نـشـسـت | هـشـیـوار جـان انـدر انـدیـشـه بــسـت |
چــو خــوان ســپــهـبــد بــیـاراســتــنـد | کــس آمـد ســیـاووش را خــواســتــنـد |
ز هـر گـونـه ای رفـت بـر خـوان سـخـن | هــمــه شــادمــانــی فــگــنــدنــد بــن |
چــو از خــوان ســالــار بــرخــاســتــنـد | نـشــســتــنـگــه مــی بــیـاراســتــنــد |
بـــرفـــتـــنــد بـــا رود و رامــشـــگـــران | بــبــاده نـشــســتــنـد یـکـســر ســران |
بــــدو داد جــــان و دل افـــراســــیـــاب | هـمـی بـی سـیـاوش نـیامـدش خـواب |
همـی خـورد مـی تـا جـهـان تـیره شـد | ســرمـیـگــســاران ز مـی خــیـره شــد |
ســیــاوش بــه ایـوان خــرامــیــد شــاد | بــه مــســتــی ز ایـران نــیـامــدش یـاد |
بــدان شــب هـم انـدر بــفـرمـود شــاه | بــدان کــس کــه بــودنـد بــر بــزمـگــاه |
چــنـیـن گـفـت بــا شـیـده افـراســیـاب | کـه چـون سـر بــرآرد سـیـاوش ز خـواب |
تــو بــا پــهـلــوانـان و خــویـشــان مــن | کــســی کــاو بــود مــهـتــر انــجــمــن |
بــه شــبــگــیـر بــا هـدیـه و بــا غــلـام | گــرانــمــایــه اســپـــان زریــن ســتــام |
ز لـشـکـر هـمـی هـر کـسـی بــا نـثـار | ز دیــــنــــار وز گــــوهــــر شـــــاهــــوار |
ازیــن گــونــه پــیــش ســیــاوش رونــد | هــشــیـوار و بــیــدار و خــامــش رونــد |
فــراوان ســپــهــبــد فــرســتــاد چــیــز | بـدین گـونـه یک هـفـتـه بـگـذشـت نـیز |
*** | |
شـبـی بـا سـیاوش چـنین گـفـت شـاه | کــه فــردا بـــســـازیــم هــر دو پـــگــاه |
کـه بـا گوی و چـوگان بـه میدان شـویم | زمــانــی بــتــازیــم و خــنــدان شــویـم |
ز هـر کــس شــنـیـدم کـه چــوگـان تــو | نــبـــیــنــنــد گــردان بـــه مــیــدان تـــو |
تـــو فـــرزنــد مـــایــی و زیــبـــای گـــاه | تــو تــاج کــیــانــی و پــشــت ســپـــاه |
بـــدو گــفــت شــاهــا انــوشــه بـــدی | روان را بــــه دیـــدار تــــوشــــه بــــدی |
هـمــی از تــو جــویـنـد شــاهـان هـنـر | کــه یــابـــد بـــه هــرکــار بـــر تــو گــذر |
مــرا روز روشـــن بـــه دیــدار تـــســـت | همـی از تـو خـواهم بـد و نیک جـسـت |
بـه شـبـگـیر گـردان بـه مـیـدان شـدنـد | گـــرازان و تـــازان و خـــنــدان شـــدنــد |
چـنـیـن گـفـت پـس شـاه تـوران بــدوی | کــه یــاران گــزیــنــیــم در زخــم گــوی |
تـو بــاشـی بـدان روی و زیـن روی مـن | بــدو نـیـم هـم زیـن نـشــان انــجــمــن |
ســیـاوش بــدو گـفــت کـای شــهـریـار | کـجـا بـاشـدم دسـت و چـوگـان بـه کـار |
بــــرابـــر نـــیـــارم زدن بــــا تـــو گـــوی | بــه مــیــدان هــم آورد دیــگــر بــجــوی |
چـــو هـــســـتـــم ســـزاوار یــار تـــوام | بـــریــن پـــهــن مــیــدان ســـوار تـــوام |
ســپــهــبـــد ز گــفــتــار او شــاد شــد | سـخــن گـفـتــن هـر کـسـی بــاد شـد |
بــه جــان و ســر شــاه کـاووس گـفـت | که بـا من تـو بـاشـی هم آورد و جـفـت |
هـنــر کــن بــه پــیـش ســواران پــدیـد | بـــدان تــا نــگــویــنــد کــاو بـــد گــزیــد |
کــنــنــد آفــریــن بـــر تـــو مــردان مــن | شــگــفــتــه شــود روی خــنــدان مــن |
سـیـاوش بــدو گـفـت فـرمـان تـراسـت | سـواران و مـیـدان و چــوگـان تــراســت |
ســپــهــبـــد گــزیــن کــرد کــلــبـــاد را | چــو گــرســیــوز و جــهــن و پـــولــاد را |
چـو پــیـران و نـسـتــیـهـن جــنـگـجـوی | چــو هــومــان کــه بـــردارد از آب گــوی |
بـــه نــزد ســیــاووش فــرســتـــاد یــار | چــو رویـیــن و چــون شــیــده نــامــدار |
دگــــر انـــدریـــمــــان ســــوار دلــــیـــر | چـو ارجـاسـپ اسـپ افـگـن نـره شـیـر |
سـیاوش چـنـین گـفـت کـای نـامـجـوی | ازیـشــان کـه یـارد شــدن پــیـش گـوی |
هـمــه یـار شــاهـنــد و تــنــهــا مــنــم | نــگــهــبـــان چـــوگــان یــکــتـــا مــنــم |
گــر ایـدونــک فــرمــان دهــد شــهـریـار | بـــیــارم بـــه مـــیــدان ز ایــران ســـوار |
مــرا یــار بـــاشـــنــد بـــر زخـــم گــوی | بــران ســان کـه آیـیـن بــود بــر دو روی |
سـپــهـبــد چــو بــشـنـیـد زو داسـتــان | بــران داسـتــان گـشـت هـم داسـتــان |
ســیــاوش از ایــرانــیــان هــفــت مــرد | گــزیــن کــرد شـــایــســـتـــه کــارکــرد |
خــروش تــبــیـره ز مـیـدان بــخــاســت | همی خـاک بـا آسـمان گـشـت راسـت |
از آوای ســـــنــــج و دم کـــــره نـــــای | تــو گـفـتـی بــجـنـبــیـد مـیـدان ز جـای |
سـیـاووش بــرانـگـیـخــت اســپ نـبــرد | چـو گـوی اندر آمد بـه پـیشـش بـه گـرد |
بـزد هـم چـنـان چـون بـه مـیدان رسـید | بـران سـان کـه از چـشـم شـد نـاپـدیـد |
بـــفــرمــود پـــس شــهــریــار بـــلــنــد | کــه گــویـی بــه نـزد ســیـاوش بــرنــد |
ســیــاوش بـــران گــوی بـــر داد بــوس | بـــرآمــد خـــروشـــیــدن نــای و کــوس |
سـیاوش بـه اسـپـی دگـر بـرنشـسـت | بـیانداخـت آن گـوی خـسـرو بـه دسـت |
ازان پــس بــه چــوگــان بــرو کــار کــرد | چــنــان شــد کــه بــا مــاه دیــدار کــرد |
ز چـــوگـــان او گـــوی شـــد نــاپـــدیــد | تـو گـفـتـی سـپـهرش همی بـرکـشـید |
ازان گــوی خــنــدان شــد افــراســیـاب | ســــر نـــامـــداران بــــرآمـــد ز خــــواب |
بـــه آواز گـــفـــتـــنـــد هــرگـــز ســـوار | نــدیــدیــم بــر زیــن چــنــیــن نــامــدار |
ز مــیـدان بــه یـکــســو نــهـادنــد گــاه | بــیــامــد نــشــســت از بــرگــاه شــاه |
سـیـاووش بـنـشـسـت بـا او بـه تـخـت | بــه دیـدار او شـاد شـد شـاه ســخــت |
بـه لشـگـر چـنین گـفـت پـس نامجـوی | کـه مـیـدان شـمـا را و چــوگـان و گـوی |
هـمـی سـاخـتـنـد آن دو لـشـکـر نـبـرد | بــرآمـد هـمـی تــا بــه خــورشـیـد گـرد |
چــو تــرکـان بــه تــنـدی بــیـاراسـتــنـد | هــمــی بــردن گــوی را خــواســتــنــد |
ربـــودنـــد ایــرانـــیـــان گـــوی پـــیــش | بــمــانــدنــد تــرکــان ز کــردار خــویـش |
ســیـاووش غـمـی گـشــت ز ایـرانـیـان | ســخــن گــفــت بــر پــهـلــوانـی زبــان |
کــه مــیــدان بـــازیــســـت گــر کــارزار | بـــریــن گــردش و بـــخــشــش روزگــار |
چــو مــیــدان ســرآیــد بــتــابــیــد روی | بــدیــشــان ســپــاریــد یـک بــار گــوی |
ســواران عــنــانــهـا کــشــیـدنــد نــرم | نـکـردنـد زان پــس کـسـی اســپ گـرم |
یـکــی گــوی تــرکــان بــیـنــداخــتــنــد | بـــه کــردار آتــش هــمــی تــاخــتــنــد |
ســپــهــبــد چــو آواز تــرکــان شــنــود | بــدانـســت کـان پــهـلـوانـی چــه بــود |
چـنـیـن گـفـت پـس شـاه تـوران سـپـاه | کـه گـفـتـسـت بـا مـن یکـی نیک خـواه |
که او را ز گیتـی کسـی نیسـت جـفـت | بـه تـیر و کمان چـون گشـاید دو سـفت |
سـیـاوش چــو گـفـتــار مـهـتــر شـنـیـد | ز قــربـــان کــمــان کــی بـــرکــشــیــد |
سـپـهـبــد کـمـان خـواسـت تـا بــنـگـرد | یــکــی بـــرگــرایــد کــه فـــرمــان بـــرد |
کــمـان را نـگــه کــرد و خــیـره بــمـانـد | بــســی آفــریــن کــیــانــی بـــخــوانــد |
بــــه گـــرســـیـــوز تـــیـــغ زن داد مـــه | کـــه خـــانـــه بـــمـــال و در آور بـــه زه |
بـــکـــوشـــیــد تـــا بـــر زه آرد کـــمــان | نــیــامــد بــرو خــیـره شــد بــدگــمــان |
ازو شـاه بــســتــد بــه زانـو نـشـسـت | بــمـالـیـد خــانـه کــمـان را بــه دســت |
بـه زه کـرد و خـندان چـنین گفـت شـاه | کــه ایـنـت کــمـانـی چــو بــایـد بــه راه |
مـــرا نـــیـــز گـــاه جـــوانـــی کـــمـــان | چــنـیـن بــود و اکـنـون دگـر شــد زمـان |
بـه تـوران و ایران کـس این را بـه چـنگ | نـیـارد گــرفــتــن بــه هـنــگــام جــنــگ |
بــر و یــال و کــتــف ســیــاوش جــزیـن | نـخــواهـد کـمـان نـیـز بــر دشـت کـیـن |
نــشــانــی نــهــادنــد بــر اســپــریـس | سـیـاوش نـکـرد ایـچ بــا کـس مـکـیـس |
نــشــســت از بــر بــادپــایـی چــو دیـو | بـــرافـــشـــارد ران و بـــرآمـــد غـــریـــو |
یــکــی تـــیــر زد بـــر مــیــان نــشـــان | نــهــاده بــدو چــشــم گــردنــکــشــان |
خـــدنــگـــی دگـــر بـــاره بـــا چـــارپـــر | بــیــنــداخــت از بـــاد و بـــگــشــاد پــر |
نــشــانــه دوبـــاره بـــه یــک تــاخــتــن | مــغـــربـــل بـــکــرد انــدر انــداخـــتـــن |
عـنـان را بــپــیـچـیـد بــر دسـت راسـت | بـزد بــار دیـگـر بـران سـو کـه خـواسـت |
کــمــان را بــه زه بــر بــبــاز و فــگــنــد | بـــیـــامـــد بـــر شـــهـــریــار بـــلـــنـــد |
فــرود آمــد و شــاه بـــرپــای خــاســت | بــرو آفــریــن ز آفــریـنــنــده خــواســت |
وزان جـــایــگــه ســـوی کـــاخ بـــلــنــد | بـــرفــتـــنــد شـــادان دل و ارجـــمــنــد |
نـشـســتــنـد خــوان و مـی آراسـتــنـد | کـسـی کـاو سـزا بــود بــنـشـاسـتــنـد |
مـیـی چـنـد خـوردنـد و گـشـتـنـد شـاد | بـــه نـــام ســـیـــاووش کـــردنـــد یـــاد |
بـخـوان بـر یکـی خـلعـت آراسـت شـاه | از اســپ و ســتــام و ز تــخــت و کـلـاه |
هــمــان دســـت زر جـــامــه نــابـــریــد | کـه انـدر جـهـان پـیش ازان کـس نـدیـد |
ز دیــــــنـــــــار وز بـــــــدرهـــــــای درم | ز یــاقــوت و پـــیــروزه و بـــیــش و کــم |
پــرســتــار بــســیـار و چــنـدی غــلــام | یـکــی پــر ز یـاقــوت رخــشــنـده جــام |
بــفــرمـود تــا خــواســتــه بــشــمـرنـد | هــمــه ســوی کــاخ ســیــاوش بــرنــد |
ز هر کـش بـه تـوران زمین خـویش بـود | ورا مـــهــربـــانـــی بـــرو بـــیــش بـــود |
بـه خـویشـان چـنین گـفـت کـاو را همه | شـمـا خــیـل بــاشـیـد هـم چــون رمـه |
بــدان شــاهـزاده چــنـیـن گـفـت شـاه | کــه یـک روز بــا مـن بــه نـخــچــیـرگـاه |
گـر آیـی کــه دل شــاد و خــرم کــنـیـم | روان را بــه نـخــچــیـر بــی غـم کـنـیـم |
بـــدو گــفـــت هــرگــه کــه رای آیــدت | بـــران ســو کــه دل رهــنــمــای آیــدت |
بـــرفــتــنــد روزی بـــه نــخــچــیــرگــاه | هــمــی رفــت بــا یــوز و بــا بــاز شــاه |
ســپــاهـی ز هـرگــونــه بــا او بــرفــت | از ایــران و تــوران بــنــخــچــیــر تــفــت |
ســیـاوش بــه دشـت انـدرون گـور دیـد | چــو بـــاد از مــیــان ســپــه بــردمــیــد |
سـبـک شـد عـنـان و گـران شـد رکـیب | هـمــی تــاخــت انـدر فــراز و نـشــیـب |
یـکـی را بــه شــمـشــیـر زد بــدو نـیـم | دو دســتــش تــرازو بــد و گــور ســیـم |
بــه یـک جــو ز دیـگــر گــرانــتــر نــبــود | نــظــاره شـــد آن لــشــکــر شـــاه زود |
بــگــفــتــنـد یـکــســر هـمـه انـجــمــن | کــه ایـنـت ســرافــراز و شــمـشــیـرزن |
بـــه آواز گـــفـــتـــنـــد یـــک بــــا دگـــر | کــه مــا را بـــد آمــد ز ایــران بـــه ســر |
ســـر ســروران انــدر آمــد بـــه تـــنــگ | ســزد گـر بــســازیـم بــا شــاه جــنـگ |
سـیـاوش هـیـمـدون بــه نـخـچـیـر بــور | هـمـی تـاخـت و افـگـنـد در دشـت گـور |
بـه غـار و بـه کوه و بـه هامون بـتـاخـت | بــشـمـشـیـر و تـیـر و بــنـیـزه بـیـاخـت |
بــه هـر جــایـگـه بــر یـکـی تــوده کــرد | ســپـــه را ز نــخــچـــیــر آســوده کــرد |
وزان جـــایـــگـــه ســـوی ایــوان شـــاه | هــمــه شـــاد دل بـــرگـــرفـــتـــنــد راه |
سـپـهـبــد چـه شـادان چـه بــودی دژم | بــجــز بــا ســیـاوش نــبــودی بــه هـم |
ز جــهــن و ز گــرســیــوز و هــرک بــود | بــه کـس راز نـگـشــاد و شـادان نـبــود |
مـگــر بــا ســیـاوش بــدی روز و شــب | ازو بـــرگــشــادی بـــه خــنــده دو لــب |
بــریـن گـونـه یـک ســال بــگـذاشـتــنـد | غــم و شــادمــانــی بــهـم داشــتــنــد |
*** | |
ســیــاوش یـکــی روز و پــیــران بــهــم | نـشـسـتـنـد و گـفـتـنـد هر بـیش و کـم |
بــدو گــفــت پــیـران کــزیـن بــوم و بــر | چــنـانـی کـه بــاشــد کـســی بــرگـذر |
بـدیـن مـهـربــانـی کـه بـر تـسـت شـاه | بـــه نــام تــو خــســپــد بـــه آرامــگــاه |
چــنــان دان کــه خــرم بــهــارش تــوی | نـگـارش تــویـی غـمـگـســارش تــویـی |
بـــزرگـــی و فـــرزنـــد کـــاووس شـــاه | سـر از بــس هـنـرهـا رسـیـده بــه مـاه |
پــدر پــیــر ســر شــد تــو بــرنــا دلــی | نــگــر ســر ز تــاج کــیـی نــگــســلــی |
بـــه ایــران و تـــوران تـــوی شــهــریــار | ز شــاهــان یــکــی پـــرهــنــر یــادگــار |
بــنـه دل بــریـن بــوم و جــایـی بــسـاز | چــنــان چــون بـــود درخــور کــام و نــاز |
نـبــیـنـمـت پــیـوســتــه خــون کـسـی | کــجــا داردی مــهــر بـــر تـــو بـــســی |
بـــرادر نـــداری نـــه خـــواهـــر نـــه زن | چــو شــاخ گــلــی بـــر کــنــار چــمــن |
یـکــی زن نـگـه کــن ســزاوار خــویـش | از ایــران مــنــه درد و تــیــمــار پـــیــش |
پــس از مـرگ کـاووس ایـران تــراســت | هـمـان تــاج و تــخـت دلـیـران تــراسـت |
پــــس پــــرده شــــهـــریـــار جــــهـــان | ســه مــاهـســت بــا زیـور انــدر نــهـان |
اگـــر مـــاه را دیـــده بــــودی ســـیـــاه | از ایـشـان نـه بــرداشـتـی چـشـم مـاه |
ســه انـدر شـبــســتــان گـرســیـوزانـد | کـــه از مـــام وز بــــاب بــــا پــــروزانـــد |
نـــبـــیــره فـــریــدون و فـــرزنــد شـــاه | کــه هـم جــاه دارنـد و هـم تــاج و گـاه |
ولــــیــــکــــن تـــــرا آن ســـــزاوارتـــــر | کـــه از دامـــن شـــاه جـــویــی گـــهــر |
پـــس پــــرده مـــن چـــهـــارنـــد خـــرد | چــو بــایــد تــرا بــنــده بــایــد شــمــرد |
ازیـشـان جــریـرســت مـهـتــر بــســال | کـــه از خـــوبـــرویــان نـــدارد هـــمـــال |
یـکــی دخــتــری هـســتــی آراســتــه | چــو مـاه درخــشــنـده بــا خــواســتــه |
نـخـواهد کـسـی را کـه آن رای نیسـت | بــجـز چـهـر شـاهـش دلـارای نـیـسـت |
ز خـــوبـــان جـــریــرســـت انــبـــاز تـــو | بـــود روز رخـــشـــنــده دمـــســـاز تـــو |
اگــر رای بــاشــد تــرا بــنــده ایــســت | بــه پـیـش تـو انـدر پـرسـتـنـده ایـسـت |
ســیـاوش بــدو گــفــت دارم ســپــاس | مــرا خــود ز فــرزنــد بـــرتـــر شــنــاس |
گــر او بـــاشـــدم نــازش جـــان و تـــن | نـخــواهـم جــزو کــس ازیـن انــجــمــن |
سـپـاسـی نـهی زین هـمـی بـر سـرم | کــه تـــا زنــده ام حـــق آن نــســپـــرم |
پـــس آنــگـــاه پـــیــران ز نــزدیــک اوی | ســوی خــانــه خــویـش بــنــهــاد روی |
چــو پــیـران ز پــیـش سـیـاوش بــرفـت | بــه نـزدیـک گــلــشــهـر تــازیـد تــفــت |
بـــدو گــفـــت کـــار جـــریــره بـــســـاز | بـــه فــر ســیــاووش خــســرو بــه نــاز |
چـــگــونــه نــبـــاشــیــم امــروز شـــاد | کــه دامــاد بـــاشـــد نــبـــیــره قـــبـــاد |
بــــیآورد گـــلـــشـــهـــر دخـــتــــرش را | نـــهـــاد از بــــر تــــارک افـــســــرش را |
بـــــه دیــــبـــــا و دیــــنـــــار و در و درم | بـه بـوی و بـه رنگ و بـه هر بـیش و کم |
بـــیــاراســـت او را چـــو خـــرم بـــهــار | فــرســـتـــاد در شـــب بـــر شــهــریــار |
مــراو را بـــپـــیــوســـت بـــا شـــاه نــو | نــشـــانــد از بـــر گــاه چـــون مــاه نــو |
نــدانـســت کــس گــنــج او را شــمــار | ز یـــاقــــوت و ز تــــاج گـــوهـــرنـــگـــار |
ســیــاوش چـــو روی جـــریــره بـــدیــد | خـوش آمـدش خـنـدیـد و شـادی گـزیـد |
هــمــی بــود بـــا او شــب و روز شــاد | نــیـامــد ز کــاووس و دســتــانــش یـاد |
بــریـن نــیــز چــنــدی بــگــردیــد چــرخ | ســیــاووش را بــد ز نــیـکــیـش بــه رخ |
ورا هــر زمـــان پـــیــش افـــراســـیــاب | فـرونـتــر بــدی حــشـمـت و جــاه و آب |
*** | |
یــکـــی روز پـــیـــران بـــه بـــه روزگـــار | ســـیــاووش را گــفـــت کــای نــامــدار |
تــو دانـی کــه ســالــار تــوران ســپــاه | ز اوج فــــلــــک بـــــرفـــــرازد کــــلــــاه |
شــــب و روز روشــــن روانـــش تــــوی | دل و هــوش و تــوش و تــوانــش تــوی |
چــو بــا او تــو پــیـوسـتــه خـون شـوی | ازیـن پــایـه هــر دم بــه افــزون شــوی |
بــبــاشــد امــیــدش بــه تــو اســتــوار | کــه خــواهــی بــدن پــیـش او پــایــدار |
اگـر چــنـد فـرزنـد مـن خـویـش تــسـت | مـرا غــم ز بــهـر کـم و بــیـش تــســت |
فــرنــگــیــس مــهــتــر ز خــوبـــان اوی | نـبـینـی بـه گـیـتـی چـنـان مـوی و روی |
بــه بــالـا ز ســرو سـهـی بــرتــرســت | ز مشـک سـیه بـر سـرش افـسـرسـت |
هــنـــرهــا و دانــش ز انـــدازه بـــیــش | خـــرد را پـــرســتـــار دارد بـــه پـــیــش |
از افــراســیـاب ار بــخــواهـی رواســت | چـنو بـت بـه کشمیر و کابـل کجـاسـت |
شــود شـــاه پـــرمــایــه پـــیــونــد تـــو | درفـــشــــان شـــود فـــر و اورنـــد تــــو |
چـو فـرمـان دهـی مـن بــگـویـم بــدوی | بــــجـــویـــم بــــدیـــن نـــزد او آبــــروی |
سـیـاوش بـه پـیـران نـگـه کـرد و گـفـت | کــه فــرمــان یـزدان نــشــایـد نـهـفــت |
اگــر آســمــانــی چــنــیـن اســت رای | مــرا بــا ســپــهـر روان نــیـســت پــای |
اگــر مــن بــه ایـران نـخــواهـم رســیـد | نــخــواهــم هــمــی روی کــاووس دیـد |
چــو دســتــان کـه پــروردگـار مـنـسـت | تــهـمـتــن کـه روشـن بــهـار مـنـســت |
چــو بـــهــرام و چــون زنــگــه شــاوران | جـــــزیــــن نــــامــــدران کـــــنــــداوران |
چــو از روی ایــشــان بـــبـــایــد بـــریــد | بــه تــوران هـمــی جــای بــایـد گــزیـد |
پــدر بــاش و ایـن کــدخــدایـی بــســاز | مـگـو ایـن سـخـن بــا زمـیـن جـز بـه راز |
اگــر بــخــت بــاشــد مــرا نــیـکــخــواه | هــمــانــا دهــد ره بـــه پــیــونــد شــاه |
هـمـی گـفــت و مـژگـان پــر از آب کـرد | هــمــی بــرزد انــدر مــیــان بــاد ســرد |
بـــدو گــفــت پـــیــران کــه بـــا روزگــار | نـــســــازد خــــرد یـــافــــتــــه کــــارزار |
نــیــابــی گــذر تــو ز گــردان ســپــهــر | کــزویــســت آرام و پـــرخــاش و مــهــر |
بـــه ایــران اگــر دوســتـــان داشــتــی | بــه یـزدان ســپــردی و بــگــذاشــتــی |
نـشـسـت و نـشـانـت کـنـون ایدرسـت | سـر تـخـت ایـران بــه دسـت انـدرسـت |
بــگـفـت ایـن و بــرخـاسـت از پـیـش او | چــو آگــاه گــشــت از کــم و بــیــش او |
بــه شــادی بــشــد تــا بــدرگـاه شــاه | فــــرود آمــــد و بــــرگــــشــــادنـــد راه |
هــمــی بــود بــر پــیــش او یـک زمــان | بـــدو گــفــت ســـالــار نــیــکــوگــمــان |
که چندین چه بـاشی به پیشم به پای | چـه خـواهـی بـه گـیتـی چـه آیدت رای |
ســپــاه و در گـنـج مـن پــیـش تــسـت | مـرا سـودمـنـدی کـم و بــیـش تــسـت |
کـسـی کـاو بـه زنـدان و بـنـد مـنـسـت | گــشــادنــش درد و گــزنــد مــنــســت |
ز خــشــم و ز بــنــد مــن آزاد گــشــت | ز بــهـر تــو پــیـگــار مــن بــاد گــشــت |
ز بــســیـار و انـدک چــه بــایـد بــخــواه | ز تــیــغ و ز مــهــر و ز تــخــت و کــلــاه |
خــردمــنــد پــاســخ چــنــیــن داد بـــاز | کــه از تــو مــبــادا جــهــان بــی نــیــاز |
مـرا خـواسـتـه هسـت و گـنج و سـپـاه | بـه بـخـت تـو هـم تـیغ و هم تـاج و گـاه |
ز بــــهـــر ســـیـــاوش پـــیـــامـــی دراز | رســانـم بــه گـوش ســپــهـبــد بــه راز |
مـرا گــفــت بــا شــاه تــرکــان بــگــوی | کـه مـن شـاد دل گـشـتـم و نـامـجـوی |
بــــپـــروردیـــم چـــون پـــدر در کـــنـــار | هــمــه شــادی آورد بـــخــت تـــو بـــار |
کـنـون هـمـچـنـیـن کـدخـدایـی بــسـاز | بــه نــیـک و بــد از تــو نــیـم بــی نـیـاز |
پـــس پـــرده تــو یــکــی دخــتــرســت | کــه ایـوان و تــخــت مــرا درخــورســت |
فــرنــگــیـس خــوانــد هـمــی مــادرش | شـود شــاد اگـر بــاشــم انـدر خــورش |
پــرانــدیـشــه شــد جــان افــراســیـاب | چــنــیـن گــفــت بــا دیـده کــرده پــرآب |
کـه مـن گـفـتـه ام پـیش ازین داسـتـان | نـبــودی بــران گــفــتــه هـمـداســتــان |
چـنـین گـفـت بـا مـن یکـی هوشـمـنـد | کــه رایـش خــرد بــود و دانـش بــلــنــد |
کــــه ای دایـــه بــــچــــه شــــیـــرنـــر | چـه رنـجـی کـه جـان هم نـیاری بـه بـر |
و دیــگـــر کـــه از پـــیــش کـــنـــدآوران | ز کـــار ســـتـــاره شـــمـــر بــــخـــردان |
شـــمــار ســـتـــاره بـــه پـــیــش پـــدر | هـــمـــی رانـــدنـــدی هـــمـــه دربـــدر |
کـــزیــن دو نــژاده یــکـــی شـــهــریــار | بـــیــایــد بـــگــیــرد جـــهــان در کــنــار |
بــه تــوران نـمــانـد بــرو بــوم و رســت | کــلــاه مــن انـدازد از کــیـن نـخــســت |
کـنـون بــاورم شــد کـه او ایـن بــگـفـت | کــه گــردون گــردان چــه دارد نـهـفــت |
چـرا کـشـت بــایـد درخـتـی بـه دسـت | کـه بـارش بـود زهر و بـرگـش کـبـسـت |
ز کـــاووس وز تــــخـــم افـــراســـیـــاب | چـــو آتـــش بـــود تـــیـــز یـــا مـــوج آب |
نــدانــم بـــه تــوران گــرایــد بــه مــهــر | وگــر ســوی ایــران کــنــد پــاک چــهــر |
چــرا بــر گــمــان زهـر بــایـد چــشــیـد | دم مـــار خــــیـــره نـــبــــایـــد گـــزیـــد |
بــدو گــفــت پــیـران کــه ای شــهـریـار | دلــت را بــدیـن کــار غــمــگــیـن مــدار |
کـــســـی کـــز نــژاد ســـیــاوش بـــود | خــردمــنــد و بــیــدار و خــامــش بـــود |
بــگــفــت ســتــاره شــمـر مـگــرو ایـچ | خــردگــیـر و کــار ســیــاوش بــســیــچ |
کــــزیـــن دو نـــژاده یـــکــــی نـــامـــور | بــرآرد بــه خــورشــیــد تــابــنــده ســر |
بــــایـــران و تـــوران بـــود شـــهـــریـــار | دو کـــشــــور بــــرآســــایـــد از کـــارزار |
وگــر زیــن نــشــان راز دارد ســـپـــهــر | بــیـفــزایـدش هـم بــانــدیـشــه مــهــر |
بــخــواهـد بــدن بــی گــمــان بــودنـی | نـــکـــاهــد بـــه پـــرهــیــز افـــزودنـــی |
نــگــه کــن کــه ایــن کـــار فـــرخ بـــود | ز بــخــت آنــچ پــرســنــد پــاســخ بــود |
ز تـــخـــم فـــریـــدون وز کـــیـــقـــبـــاد | فـــروزنــده تـــر زیــن نـــبـــاشـــد نــژاد |
بـه پـیران چـنـین گـفـت پـس شـهـریـار | کــه رای تــو بــر بـــد نــیــایــد بــه کــار |
بــه فــرمــان و رای تــو کــردم ســخــن | بــرو هــرچ بـــایــد بــه خــوبــی بــکــن |
دو تــا گــشــت پــیـران و بــردش نـمـاز | بــســی آفـریـن کـرد و بــرگـشــت بــاز |
بـــه نـــزد ســـیــاوش خـــرامـــیــد زود | بــرو بــر شــمـرد آن کـجــا رفــتــه بــود |
نـشـسـتـنـد شـادان دل آن شـب بـهم | بــه بــاده بــشـســتــنـد جــان را ز غـم |
گروه کتاب پایگاه خبری شاعر
منبع : درج
منبع : درج