فرهنگی، هنری و ادبی

امروز : 22 اردیبهشت 1404

پایگاه خبری شاعر

در وصف خزان و مدح سلطان مسعول غزنوی

خــیـزیـد و خــز آریـد کـه هـنـگـام خــزانـسـتبـــاد خـــنــک از جـــانــب خـــوارزم وزانــســـتآن بـرگ رزان بـیـن کـه بـر آن شـاخ رزانـسـتگــویـی بــ…

خــیـزیـد و خــز آریـد کـه هـنـگـام خــزانـسـتبـــاد خـــنــک از جـــانــب خـــوارزم وزانــســـت
آن بـرگ رزان بـیـن کـه بـر آن شـاخ رزانـسـتگــویـی بــه مــثــل پــیـرهــن رنــگ رزانــســت
دهقـان بـه تـعـجـب سـر انگـشـت گـزانسـتکـانـدر چـمـن و بـاغ ، نه گـل مـانـد و نه گـلـنـار
طـــاووس بـــهــاری را، دنــبـــال بـــکـــنــدنــدپــرش بــبــریـدنـد و بــه کــنـجــی بــفــکـنـدنـد
خـسـتـه بـه مـیـان بـاغ بـه زاریش پـسـنـدنـدبــا او نـنــشــیـنـنــد و نـگــویـنــد و نــخــنــدنــد
ویــن پــر نــگــاریـنــش بــر او بــاز نــبــنــدنــدتـــا بـــگـــذرد آذر مـــه و آیـــد (ســـپـــس) آذار
شبـگیر نبـینی که خجـستـه بـه چـه دردستکـرده دو رخــان زرد و بــرو پــرچــیـن کـردســت
دل غالیه فامست و رخـش چـون گل زردستگـوییـکـه شـب دوش مـی و غـالـیه خـوردسـت
بـویش همه بـوی سـمن و مشک بـبـردسـترنــگــش هـمــه رنـگ دو رخ عــاشــق بــیـمــار
بـنگر بـه تـرنج ای عـجـبـی دار کـه چـونسـتپـسـتـانی سخـتـسـت و درازسـت و نگونسـت
زردست و سـپـیدست و سـپـیدیش فزونستزردیـش بــرونـســت و ســپــیـدیـش درونـسـت
چـون سـیم درونـسـت و چـو دینـار بـرونسـتآکـــنـــده بـــدان ســـیـــم درون لؤلؤ شـــهـــوار
نــارنــج چـــو دو کــفـــه ســـیــمــیــن تـــرازوهــردو ز زر ســـرخ طــلــی کــرده بـــرونــســـو
آکــنــده بـــه کــافــور و گــلــاب خــوش و لؤلؤوانـــگــــاه یـــکــــی زرگــــر زیـــرک دل جــــادو
بـــا راز بـــه هــم بـــاز نـــهــاده لـــب هــر دورویــش بـــه ســـر ســـوزن بـــر آژده هـــمـــوار
آبــی چـو یـکـی جـوژک از خـایـه بــجــسـتــهچــون جــوژگــکــان از تــن او مــوی بـــرســتــه
مادرش بـجـسـتـه سـرش از تـن بـگسـسـتـهنــیــکــو و بـــانــدام جــراحــتــش بـــبـــســتــه
یــک پــایـک او را ز بــن انــدر بــشــکــســتــهوآویــخــتــه او را بـــه دگــر پـــای نــگــونــســار
وان نـــار بـــکـــردار یـــکـــی حـــقـــه ســـادهبــیــجــاده هــمــه رنــگ بـــدان حــقــه بـــداده
لــخــتــی گــهـر ســرخ در آن حــقــه نــهــادهتــــوتــــو ســــلـــب زرد بــــر آن روی فـــتــــاده
بــر ســرش یـکـی غــالـیـه دانـی بــگـشــادهواکــنــده در آن غــالــیـه دان ســونــش دیــنــار
وان سـیـب چـو مـخـروط یـکـی گـوی تــبــرزددر مـــعـــصـــفـــری آب زده بـــاری ســـیــصـــد
بــر گـرد رخــش بــر، نـقـطـی چــنـد ز بــسـدونـــدر دم او ســــبــــز جــــلـــیـــلـــی ز زمـــرد
واندر شـکـمش خـردک خـردک دو سـه گـنبـدزنگی بـچـه ای خـفـتـه بـه هر یک در، چـون قار
دهـقـان بــه سـحــرگـاهـان کـز خـانـه بــیـایـدنــه هــیــچ بـــیــارامــد و نــه هــیــچ بـــپـــایــد
نــــزدیـــک رز آیـــد، در رز را بــــگــــشــــایـــدتــا دخـتــر رز را چــه بــه کـارسـت و چـه بــایـد
یــک دخـــتـــر دوشـــیــزه بـــدو رخ نــمـــایــدالــا هــمــه آبـــســتــن و الــا هــمــه بــیــمــار
گوید که شما دخـتـرکان را چـه رسیده ست؟رخــســار شــمـا پــردگــیـان را بــدیـده ســت؟
وز خـانه شـما پـردگیان را که کشـیده سـت؟ویـن پـرده ایـزد بـه شـمـا بـر کـه دریـده سـت؟
تا من بشدم خانه، در اینجا که رسیده ست؟گــردیـد بــه کــردار و بــکــوشــیـد بــه گـفــتــار
تــا مــادرتــان گــفــت کــه مـن بــچــه بــزادماز بــهـر شــمـا مـن بــه نـگــهـداشــت فــتــادم
قــفــلــی بــه در بـــاغ شــمــا بــر بــنــهــادمدرهـای شـمـا هـفـتــه بــه هـفـتــه نـگـشــادم
کـس را بــه مـثــل ســوی شــمـا بــار نـدادمگــفــتــم کــه بــرآیــیــد نــکــونــام و نــکــوکــار
امــروز هـمــی بــیـنـمــتــان «بــارگــرفــتــه »وز بــــار گــــران جــــرم تــــن آزار گــــرفــــتــــه
رخـــســـارکــتـــان گــونــه دیــنــار گــرفــتـــهزهــدانــکــتـــان بـــچـــه بـــســـیــار گــرفــتـــه
پــســتــانـکـتــان شــیـر بــه خــروار گـرفــتــهآورده شـکـم پــیـش و ز گـونـه شـده رخــســار
مــن نــیــز مــکــافــات شــمــا بــاز نــمــایــم+انـدام شـمـا یـک بــه یـک از هـم بــگـشــایـم
از بـــاغ بـــه زنـــدان بـــرم و دیـــر بـــیـــایـــمچـــون آمـــدمــی نــزد شـــمـــا دیــر نــپـــایــم
انــدام شـــمــا زیــر لــگــد خـــرد بـــســـایــمزیـرا کـه شـمـا را بــجــز ایـن نـیـســت سـزاوار
دهــقــان بـــه درآیــد و فــراوان نــگــردشـــانتــیـغــی بــکــشــد تــیـز و گــلـوبــاز بــردشــان
وانـگـه بــه تـبــنـگـویـکـش انـدر سـپــردشـانور زانـکــه نـگــنــجــنــد بــدو در فــشــردشــان
بـر پـشـت نهدشـان و سـوی خـانه بـردشـانوز پــشــت فــرو گــیـرد و بــر هـم نــهـد انــبــار
آنـگـه بـه یکـی چـرخـشـت انـدر فـکـنـدشـانبــرپــشـت لـگـد بــیـســت هـزاران بــزنـدشـان
رگـهـا بــبــردشـان، سـتـخـوانـهـا بـکـنـدشـانپـشـت و سـر و پـهلو بـه هم اندر شـکـندشـان
از بــنــد شــبــانــروزی بــیـرون نــهـلــدشــانتــا خــون بــرود از تــنــشــان پــاک، بــیــکــبــار
آنـگــاه بــیـارد رگــشــان و ســتــخــوانـشــانجــایـی فــکــنـد دور و نـگــردد بــه کــرانـشــان
خـونشـان همه بـردارد و جـانشـان و روانشانونــدر فـــکـــنــد بـــاز بـــه زنــدان گــرانــشـــان
ســه مـاه شـمـرده نـبــرد نـام و نـشـانـشـاندانــد کــه بـــدان خــون نــبــود مــرد گــرفــتــار
یک روز سـبـک خـیزد، شاد و خـوش و خـندانپـــیــش آیــد و بـــردارد مـــهــر از در و بـــنــدان
چــون در نــگــرد بـــاز بــه زنــدانــی و زنــدانصـد شـمـع و چـراغ اوفـتـدش بــر لـب و دنـدان
گـل بــیـنـد چــنـدان و سـمـن بــیـنـد چـنـدانچـنـدانـکـه بـه گـلـزار نـدیده سـت و سـمـن زار
گوید که شـما را بـه چـسـان حـال بـکـشـتـمانــدر خــمــتــان کــردم و آنــجــا بــنـگــشــتــم
از آب خـوش و خـاک یـکـی گـل بــسـرشـتــمکـردم سـر خـمـتــان بــه گـل و ایـمـن گـشـتـم
بـانـگـشـت خـطـی گـرد گـل انـدر بـنـبـشـتـمگــفــتــم کــه شــمـا را نـبــود زیـن پــس بــازار
امــروز بـــه خـــم انــدر نــیــکـــوتـــر از آنــیــدنــیــکــوتـــر از آنــیــد و بـــی آهــوتـــر از آنــیــد
زنـــده تـــر از آنـــیــد و بـــنــیــروتـــر از آنــیــدوالـــاتـــر از آنـــیــد و نـــکـــو خـــوتـــر از آنــیــد
حــقــا کـه بــســی تــازه تــر و نـوتــر از آنـیـدمــن نــیــز از ایــن پـــس نــنــمــایــمــتـــان آزار
از مــجــلــســتــان هــرگــز بــیــرون نــگــذارموز جــــان و دل ودیــــده گــــرامــــیــــتــــر دارم
بـــر فـــرق شـــمـــا آب گـــل ســـوری بـــارمبــا جــام چــو آبــی بــه هـم انــدر بــگــســارم
مــن خـــوب مــکــافــات شـــمــا بـــاز گــزارممــن حـــق شـــمــا بـــاز گــزارم بـــه بـــتـــاوار
آنــگــاه یــکــی ســـاتـــگــنــی بـــاده بـــر آرددهــقــان و زمــانــی بـــه کــف دســـت بـــدارد
بـــر دو رخ او رنـــگـــش مـــاهــی بـــنــگـــاردعــود و بـــلــســان بــویــش در مــغــز بـــکــارد
گـویـد کــه مـرا ایـن مـی مـشــکــیـن نـگـواردالــا کـــه خـــورم یــاد شـــه عـــادل مــخـــتـــار
ســلـطــان مـعــظــم مـلـک عــادل مـســعـودکـمـتــر ادبــش حــلـم و فــروتــر هـنـرش جــود
از گــوهـر مـحــمـود و بــه از گـوهـر مـحــمـودچـــونــانــکــه بـــه از عـــود بـــود نــایــره عـــود
داده سـت بـدو مـلـک جـهـان خـالـق مـعـبـودبـــا خــالــق مــعــبـــود کــســی را نــبــود کــار
شـاهی کـه ز مـادر مـلـک و مهتـر زاده سـتگیتی بگرفته ست و بخورده ست و بداده ست
مــلــک هـمـه آفــاق بــدو روی نـهـاده ســتهرچ آن پـدرش می نگـشـاد او بـگشـاده سـت
هرگـز بـه تـن خـود بـه غـلط در نفـتـاده سـتمـغـرور نـگـشـتـه سـت بــه گـفـتـار و بـه کـردار
شـاهـی کـه بـر او هـیـچ مـلـک چـیر نـبـاشـدشـاهـی کـه شـکـارش بـجـز از شـیـر نـبــاشـد
یـک نـیـمـه گـیـتــی سـتــد و سـیـر نـبــاشـدتـــا نــیــمــه دیــگـــر بـــگـــرد دیــر نــبـــاشـــد
ایـن یـافـتــن مـلـک بــه شـمـشـیـر نـبــاشـدبـــایــد کـــه خـــداونـــد جـــهــانـــدار بـــود یــار
امسـال که جـنبـش کـند این خـسـرو چـالاکروی هـمـه گــیـتــی کــنـد از خــارجــیـان پــاک
تـا روی بــه جـنـبــش نـنـهـد ابــر شـغـبــنـاکصــافــی نـشــود رهـگــذر ســیـل ز خــاشــاک
چـون بــاد بــجـنـبـد نـبـود خـود ز پـشـه بــاکچــون آتــش بــرخــیــزد، تــیــزی نــکــنــد خــار
شـیـریسـت بـدانـگـاه کـه شـمـشـیـر بـگـیـردنـی نـی کـه تـهـیـدسـت خـود او شـیـر بـگـیـرد
اصــحــاب گــنــه را بــه گــنــه دیــر بـــگــیــردآنــگـــه کـــه بـــگــیــرد ، زبـــر و زیــر بـــگــیــرد
گـر خـاک بــدان دسـت یـک اسـتــیـر بــگـیـردگـوگــرد کــنـد ســرخ، هـمـه وادی و کــهـســار
آن روز کـه او جـوشـن خـر پــشـتـه بــپــوشـداز جــوشــن او مــوی تــنـش بــیـرون جــوشــد
چــنــدان بــزنـد نـیـزه کــه نـیـزه بــخــروشــدبـنـدش بـه هـم انـدرشـود از بـسـکـه بـکـوشـد
دشـمـن ز دو پــسـتـان اجـل شـیـر بــنـوشـدبـــگــذارد حــنــجــر بـــه دم خــنــجــر پــیــکــار
ای شــاه! تـــویــی شــاه جـــهــان گــذران راایــزد بـــه تــو داده ســت زمــیــن را و زمــان را
بــردار تــو از روی زمــیــن قــیــصــر و خــان رایـک شـاه بــســنـده بــود ایـن مـایـه جــهـان را
بــا مـلـک چــکــارســت فــلــان را و فــلــان راخــرس از در گــلـشــن نـه و خــوک از درگــلـزار
هر کـو بـجـز از تـو بـه جـهانـداری بـنشـسـتبــیـدادگـرسـت ای مـلـک و بــیـخــرد و مـسـت
دادار جـــهــان مــلــک وقــف تـــو کــردســـتبــر وقـف خــدا هـیـچــکـسـی را نـبــود دســت
از وقـف کـسـان دسـت بـبـایـد بـسـزا بـسـتنـیـکـو مـثـلـی گـفـتـه سـت «الـنـار ولـا الـعـار»
جـــدان تــــو از مـــادر از بــــهـــر تــــو زادنـــداز دهــر بـــدیــن مــلــک ز بــهــر تــو فــتــادنــد
این مـلـک بـه شـمـشـیـر بـرای تـو گـشـادنـدخـود مـلـک و شـهی خـاصـه ز بـهر تـو نـهـادنـد
زین دسـت بـدان دسـت، بـه مـیراث تـو دادنداز دهـر بــد ایـن شـه را، ایـن مـلـکـت بــسـیـار
تـا تـو بـه ولـایت بـنـشـسـتـی چـو اسـاسـیکـس را نـبــود بــا تــو دریـن بــاب ســپــاســی
زین، دادگری بـاشـی و زین حـق بـشـناسـیپــاکــیـزه دلـی، پــاک تــنـی، پــاک حــواســی
کـز خـلـق بــه خـلـقـت نـتـوان کـرد قـیـاسـیوز خــوی و طــبــیــعــت نــتــوان کــردن بــیــزار
ای بــــار خـــدای و مـــلـــک بــــار خـــدایـــانای نـــیــزه ربـــای بـــه ســـر نـــیــزه ربـــایـــان
ای راهــنـــمـــای بـــه ســـر راهــنـــمـــایــانای بــسـتــه گـشـای در هـربــسـتـه گـشـایـان
ای مـــلـــک زدایــنـــده هــر مـــلـــک زدایــانای چــــاره بـــــیــــچــــاره و ای مــــفــــرغ زوار
ای بــــار خــــدای هـــمـــه احــــرار زمـــانـــهکـــز دل بــــزدایـــد لـــطـــفـــت بــــار زمـــانـــه
کـــردار تــــو ضــــد هـــمـــه کـــردار زمـــانـــهدر پــشــت عــدویــت تــو کــنــی بـــار زمــانــه
از پـــای افــاضـــل تـــو کــنــی خـــار زمــانــهوز بــســتــر غــفــلــت تــو کــنـی مـا را بــیـدار
تـو زانـچـه بــگـفـتـنـد بــسـی بــهـتــر بــودیبـــــرجـــــان و روان پـــــدرانــــت بـــــفـــــزودی
چــنـدانـکـه تــوانـسـتــی رحــمـت بــنـمـودیچــنــدانـکــه تــوانـســتــی مــلــکــت بــزدودی
کـشـتــی حــســنـات و ثــمـراتــش بــدرودیدشــوار تـــو آســان شــد و آســان تــو دشــوار
بـسـتـه مـشـواد آنـچـه بـه نصـرت بـگـشـادیپــایــنــده هــمــی بــادا هــرچ آن تــو نــهــادی
هـمـواره هـمـیـدون بــه ســلــامــت بــزیـادیبـا دولـت و بـا نعـمـت و بـا حـشـمـت و شـادی
وز تــو بـــپـــذیــراد مــلــک هــر چــه بـــدادیوز کــیــد جــهــان حــافــظ تــو بــاد جــهــانــدار

گروه کتاب پایگاه خبری شاعر


منبع : درج
آخرین اخبار شعر و ادبیات