فرهنگی، هنری و ادبی

امروز : 2 خرداد 1404

پایگاه خبری شاعر

در وصف خزان و مدح سلطان مسعود غزنوی

آب آنــگــور بــیــاریــد کــه آبـــانــمــاهــســتکـــار یــکــرویــه بـــه کــام دل شـــاهــنــشـــاهــســـتوقـت مـنـظـر شـد و وقـت نظـر خـرگـاهسـتد…

آب آنــگــور بــیــاریــد کــه آبـــانــمــاهــســتکـــار یــکــرویــه بـــه کــام دل شـــاهــنــشـــاهــســـت
وقـت مـنـظـر شـد و وقـت نظـر خـرگـاهسـتدســت تـــابـــســتـــان از روی زمــیــن کــوتـــاهــســت
آب انــگــور خــزانــی را خــوردن گــاهــســتکــه کــس امــســال نـکــرده ســت مــر او را طــلــبــی
شــاخ انـگـور کـهـن دخــتــرکــان زاد بــســیکـــه نـــه از درد بـــنـــالـــیــد و نـــه بـــرزد نـــفـــســـی
همـه را زاد بـیکـدفـعـه، نه پـیش و نه پـسـینـــه ورا قــــابــــلــــه ای بــــود و نـــه فــــریـــادرســــی
ایـنـچـنـین آسـان فـرزنـد نـزاده سـت کـسـیکــه نــه دردی مــتـــواتـــر بـــگــرفـــتـــش، نــه تـــبـــی
چون بـزاد آن بـچگان را، سر او گشت بـه خمونــدر آویــخـــت بـــه روده، بـــچـــگــان را، بـــه شــکــم
بــچــگــان زاد مــدور تــنــه، بــی قــد و قــدمصـــد و ســـی بـــچـــه انـــدر زده دو دســـت بـــه هــم
دو تـکـز در شـکـم هریک ، نـه بـیش و نه کـمنـه در ایـشــان ســتــخــوانـی، نـه رگـی، نـه عـصــبــی
چــون نـگـه کـرد بــدان دخـتــرکـان مـادر پــیـرســیــر بــودنــد یـکــایـک، چــه صــغــیــر و چــه کــبــیـر
کـردشـان مـادر بـسـتـر هـمـه از سـبـز حـریـرنــه خـــورش داد مــر آن بـــچـــگــکــان را و نــه شـــیــر
نـه شـغـب کـردنـد آن بــچـگـکـان و نـه نـفـیـربـــچـــه گـــرســـنــه دیــدی کـــه نـــدارد شـــغـــبـــی؟
رزبـان گفـت چـه رایسـت و چـه تـدبـیر همیمـــادر ایــن بـــچـــگـــکـــان را نــدهــد شـــیــر هــمــی
نــه بــه پــروردنــشــان بــاشــد آژیـر هـمــینــه رهــاشـــان کــنــد از حـــلــقـــه زنــجـــیــر هــمــی
بـمـرنـد این بـچـگـان گـرسـنـه بـر خـیر همـیبـــیــم آنــســـت کـــه دیــوانــه شـــوم ای عـــجـــبـــی
رفـت رزبــان، چـو رود تـیـر بــه پـرتـاپ هـمـیبــــه رز انـــدر بــــکــــشــــیـــد آب ز دولــــاب هـــمـــی
گـفـت اگـر شـیـر ز مـادر نـشــود یـاب هـمـیایــن تـــوانــم کــه دهــمــتـــان شــب و روز آب هــمــی
مـرد بـاید کـه کـند سـعـی در این بـاب همـیتــــا خــــداونـــد پــــدیـــدار کـــنـــدتــــان ســـبــــبــــی
بــچــگــانـش بــنـهـادنــد تــن خــویـش بــرآبنــچــخــیــدنــد و نــجــنــبـــیــدنــد از بـــســتـــر خــواب
گـرد کــردنـد ســریـن مـحــکـم کـردنـد رقــابرویــهــا یــکـــســـره کـــردنـــد بـــه زنـــگـــار خـــضـــاب
دادشـان رزبـان پـیوسـتـه سـرآبـی چـو گـلابنــشـــد از جـــانــبـــشـــان غـــایــب، روزی و شـــبـــی
گـفـت پــنـدارم کـایـن دخــتــرکـان زان مـنـنـدچـون دل و چـون جـگـر و چـون تــن و چـون جــان مـنـنـد
تــا بــبــاشــنـد بــدیـن رز در مـهـمــان مـنـنـدرز، فـــردوس مـــنــســـت، ایــشـــان رضـــوان مـــنــنــد
تـا دریـن بـاغ و درین خـان و درین مـان مـنـنـددارم انــدر ســـرشــان ســـبـــز کــشــیــده ســـلــبـــی
رزبـان تـاخـتـنـی کـرد بـه شـهـر از رز خـویشدر رز بــسـت بــه زنـجــیـر و بــه قـفـل از پــس و پــیـش
بـود یک هفـتـه بـه نزدیکـی بـیگـانه و خـویشز آرزوی بـــــچـــــه رز، دل او خـــــســـــتـــــه و ریـــــش
گفت کم صبـر نمانده سـت درین فرقت بـیشرفـــت ســـوی رز، بــــا تــــاخـــتــــنـــی و خـــبــــبــــی
در چـو بـگـشـاد، بــدان دخـتـرکـان کـرد نـگـاهدیـــد چــــون زنـــگــــی هـــر یـــک را دو روی ســــیـــاه
جــای جـای بــچـه تــابــان چـون زهـره و مـاهبــــچـــه ســـرخ چــــو خـــون و بــــچـــه زرد چـــو کـــاه
ســر نـگـونـســار ز شــرم و رخ تــیـره ز گـنـاههــر یــکـــی بـــا شـــکـــم حـــامــل و پـــرمــاز لـــبـــی
رزبــــان را بـــه دو ابـــروی بـــرافـــتـــاد گـــرهگــــفــــت: لــــا حــــول و لــــا قــــوة الــــا بـــــالــــلــــه
ابــن بــلـایـه بــچـگـان را ز چـه کـس آمـده زههـمـه آبــســتــن گــشــتــنـد بــه یـک شــب کــه و مـه
نـیـسـت یک تـن بـه مـیـان هـمـگـان انـدر بـهایــنــچـــنــیــن زانــیــه بـــاشــد بـــچــه هــر عــنــبـــی
نـوزتــان مـادر شــش روز نـبــاشــد کــه بــزادنــــوزتـــــان نــــاف نــــبـــــریــــده و از زه نــــگــــشــــاد
نـوزتـان سـینـه و پـسـتـان بـه دهن بـر نـنهادنــوزتـــان روی نـــشـــســـت و نــوزتـــان شـــیــر نـــداد
هـمـه آبــسـتــن گـشـتـیـد و هـمـه دیـو نـژادایــن مــکــافــات چــنــیــن بـــاشــدتـــان اجــر شــبـــی
راست گویید که این قصه و این نادره چیستوانـکــه آبــســتــنــتــان کــرد بــگــویـیـد کــه کــیـســت
این چـه بـیشرمی و بـیبـاکی و بـیدادگریستجــای آنـســت کــه بــایـد بــه شــمـا بــر بــگــریـســت
نه یکی و نه دو و نه سه، هشتـاد و دویستایــن هـــمـــه دخـــت بـــســـودن نـــتـــوانـــد عـــزبـــی
دخــتــران رز گــفــتــنـد کــه: مـا بــیـگـنـهـیـممــا تـــن خـــویــش بـــه دســت بـــنــی آدم نــنــهــیــم
ما همه سـربـسـر آبـسـتـن خـورشید و مهیممـــا تـــوانـــیــم کـــه از خـــلـــق زمـــان دور جـــهـــیــم
نــتــوانــیـم کــه از مــاه و ســتــاره بــرهــیـمز آفــــتــــاب و مــــه مــــان ســــود نــــدارد هــــربـــــی
روز هــر روزی، خــورشــیــد بــیــایــد بـــر مــاخـــویــشـــتـــن بـــرفـــکــنــد بـــر تـــن مــا و ســـر مــا
چـون شـب آید بـرود خـورشـید از مـحـضـر مـامـــاهـــتـــاب آیـــد و درخـــســـبــــد در بـــســـتـــر مـــا
ویــن دو تـــن دور نــگـــردنــد ز بـــام و در مــانـــکـــنـــد هـــیـــچ کـــس ایـــن بـــی ادبـــان را ادبـــی
بــچــگــان مــا مــانـنـده شــمـس و قــمــرنـدزانــکــه هــمــصــورت و هــمــســیــرت هــر دو پـــدرنــد
تــابــنــاکــنــد ازیـرا کــه دو عــلــوی گــهـرنـدبـــچـــگــان آن بـــنــســـبـــتـــر کــه ازیــن بـــاب گــرنــد
چــهـره و رنــگ و رخ و عــادت آبــا ســپــرنــدتـــهــمــت آلــوده نــگـــردنــد بـــه دیــگـــر ســـبـــبـــی
رزبــان گـفــت کـه ایـن مـخــرقـه بــاور نـکـنـمتـــا بـــه تـــیــغ حـــنـــفـــی گـــردن هـــر یــک نـــزنـــم
تـا شـکـمـشـان نـدرم، تـا سـرشـان بـرنـکـنمتــا بــه خــونــشــان نــشــود مــعــصــفــری پــیـرهـنــم
تــا فــراوان نــشــود تــجــربــت جــان و تــنـمکـایـن خـشـوکـان را جـز شـمـس و قـمـر نـیـسـت آبـی
اگـر ایدونکـه بـه کـشـتـن نمـرنـد این پـسـرانآن خـــورشـــیــد و قـــمـــر بـــاشـــنــد ایــن جـــانــوران
زان کجـا نیسـت مه روشـن و خـورشـید مرانبـــه نــســـب بـــاز شــونــد ایــن پـــســران بـــا پـــدران
و گـر ایـدونـکـه بــبــاشــنـد ز پــشــت دگـراناز پــــس کـــشـــتـــن زنـــده نـــشـــونـــد، ای وربــــی!
رزبـــان آمــد و حــلــقــوم هــمــه بــاز بــریــدقــطــره ای خــون بــه مـثــل از گـلـوی کــس نـچــکــیـد
نـه بـنـالـید از ایشـان کـس و نه کـس بـتـپـیدبـــاز آمــد هــمــگــانــرا ســوی چــرخــشــت کــشــیــد
بــه لـگــد نـاف و زهـار هـمـه از هـم بــبــریـدکـه از ایـشــان، بــه تــن انـدر شــده بــودش غـضــبــی
پـوسـت هر یک بـفکند و ستـخـوان و جـگرشخــونــشــان کــرد بـــه خــم انــدر و پــوشــیــد ســرش
پـس بـه صـاروج بـیـنـدود هـمـه بــام و بــرشجـــامـــه گـــرم بـــرافـــکـــنـــد پـــلـــاســـیــن ز بـــرش
پـنـج شـش مـاه زمـسـتـانـی نـگـشـاد درشدو ربـــــیــــع و دو جــــمــــادی و تــــمــــام رجــــبـــــی
آمـد آنـگــاه چــنـانـچــون مـتــکــبــر مـلــکــیتــا بــبــیـنــد کــه چــه بــوده ســت بــهــر کــودکــکــی
بـه خـم اندر نگرید، از شـب رفـتـه سـه یکـیدیـد انــدر خــم ســنــگــیـن هـمــه را گــشــتــه یـکــی
بــارخ رخـشـان چــون گـرد مـهـی بــرفـلـکـیبـــر ســمــاوات عــلــی بـــر شــده زیــشــان لــهــبــی
رزبـان گـفـت کـه ایـن لـعـبـتـکـان بـیـگـنـهـنـدهـیچ شـک نـیسـت کـه از نـسـبـت خـورشـید و مـهـنـد
از سـوی ناف و ز پـشـت دو گـرانمـایه شـهندعــیـبــشــان نـیـســت اگــر مــادرکــانـشــان ســیـهـنـد
گـاه آنسـت کـه از محـنت و سـخـتـی بـرهندجـــای آنـــســـت کـــه امـــروز کـــنـــم مـــن طـــربـــی
مجـلسـی سـازم بـا بـربـط و بـا چـنگ و ربـاببـــا تــرنــج و بــهــی و نــرگــس و بـــا نــقــل و کــبـــاب
بـگـسـارم بـه صـبـوح انـدر، زین سـرخ شـرابکــه هــمــش گــونــه گــل بــیـنــم و هـم بــوی گــلــاب
گـویـم آنـگـاه بــدان قـطـره یـک داروی خــوابیــاد بـــاد مـــلـــکـــی ، ذوحـــســـبـــی، ذونــســـبـــی
مــلــک شــیــردل پــیــلــتــن پــیـلــنــشــیـنبـــوســـعــیــد بـــن ابـــوالــقــاســـم بـــن نــاصــر دیــن
نـه مـن و نیمـش تـیغـی کـه بـدو جـوید کـینســـه رش و نـــیـــم، درازی یـــکـــی قـــبـــضـــه ازیـــن
از عــبــاد مــلــک الــعــرش نــکــوکــارتــریــنخوشخویی، خوش سخنی خوشمنشی، خوشحسبی
مـلـک حــق و مـلـکـزاده چــو مـســعــود بــودکــــز ســــخـــــا و کــــرم کــــلــــی مــــوجـــــود بـــــود
مــیــر کــز گــوهــر پــاکــیـزه مــحــمــود بــودهـــمـــچـــو مـــحـــمـــود بــــنـــای کـــرم و جـــود بـــود
هـر کـجــا عـود بــود، بــوی خــوش عـود بــودنـــدمـــد بـــوی ز هـــر چـــوبـــی و از هــر حـــطـــبـــی
مــیـر بــایـد کــه چــنـو راد و مــلــکــزاده بــودایــــزدش فــــر و شـــــکــــوه مــــلــــکــــی داده بـــــود
هـنـد بــگـشـاده و آمـل هـمـه بـگـشـاده بـودلــشـــکــر صـــعـــب ســـوی تـــرک فــرســـتـــاده بـــود
در دل قــیــصــر بـــیــم و فــزع افــتــاده بـــودتـــا بـــیــارنــد بـــه غــزنــیــن ســر او بـــر خـــشــبـــی
ملک الـعـرش همه ملک بـه مسـعـود سـپـردکــشـــور عـــالــم، هــر هــفـــت بـــرو بـــر بـــشـــمــرد
جـملـه زنگـار همه هند بـه شـمشـیر سـتـردمــلــکــت هــنــد بــد و ســخــت حــقــیــر آمــد و خــرد
نـدبــی مــلــک ســپــاهـان را یـازیـد و بــبــردروم را مـــانـــده ســـت اکـــنــون کـــه بـــیــازد نــدبـــی
تـا جـهان بـاشـد، خـسـرو بـه سـلـامت مـانادایـــزد از مـــلـــکــــت او چــــشــــم بــــدان دور کـــنـــاد
تــن او تــازه جـوان بــاد و دلـش خـرم و شـادپــــیــــشــــه او طــــرب و مــــذهــــب او دانــــش و داد
دشمن و دوسـت بـه کام دل این خـسـرو بـادمــــرســــانــــاد خــــداونـــد بــــه رویـــش تــــعــــبــــی

گروه کتاب پایگاه خبری شاعر


منبع : درج