فرهنگی، هنری و ادبی

امروز : 29 فروردین 1404

پایگاه خبری شاعر

داستان کلیله ودمنه

نگه کن که شـادان بـرزین چـه گفتبــدانـگـه کـه بـگـشـاد راز ازنـهـفـتبــدرگـه شـهـنـشــاه نـوشـیـن روانکــه نــامــش بــمــانـاد تــا جــاودانزهـردانـش…

نگه کن که شـادان بـرزین چـه گفت بــدانـگـه کـه بـگـشـاد راز ازنـهـفـت
بــدرگـه شـهـنـشــاه نـوشـیـن روان کــه نــامــش بــمــانـاد تــا جــاودان
زهـردانـشـی مـوبــدی خــواسـتــی کـه درگـه بــدیـشـان بــیـاراســتــی
پــزشــک ســخــنـگـوی وکــنـداوران بــــزرگـــان وکــــارآزمـــوده ســــران
ابـــرهـــردری نـــامـــور مـــهـــتـــری کـجــا هـرســری رابــدی افــســری
پــزشــک ســرایــنــده بـــرزوی بــود بــنـیـرو رسـیـده ســخــنـگـوی بــود
زهـردانــشــی داشــتــی بــهـره ای بــهـربـهـره ای درجـهـان شـهـره ای
چــنـان بــد کـه روزی بــهـنـگـام بــار بـــیــامـــد بـــرنــامـــور شـــهــریــار
چـنین گـفـت کـای شـاه دانش پـذیر پـــژوهــنــده ویــافـــتـــه یــادگـــیــر
مـــن امـــروز دردفـــتــــر هـــنـــدوان هـمــی بــنـگــریـدم بــروشــن روان
چـنـین بـدنـبـشـتـه کـه بـرکـوه هنـد گـیاییسـت چـینـی چـورومـی پـرنـد
کــه آن را چــو گــردآورد رهــنــمــای بـــیــامـــیــزد ودانــش آرد بـــجـــای
چـو بــر مـرده بــپـراگـنـد بـی گـمـان ســخــنـگـوی گــرددهـم انـدر زمـان
کـنـون مـن بــدســتــوری شــهـریـار بــپــیـمــایـم ایـن راه دشــوار خــوار
بــســی دانــشــی رهـنـمــای آورم مـگـر کـیـن شـگـفـتـی بـجـای آورم
تــن مــرده گــرزنـده گــردد رواســت که نوشین روان بـرجهان پادشاست
بــدو گـفـت شـاه ایـن نـشـایـد بـدن مــگـــر آزمــوده رابـــبـــایــد شـــدن
بـــبـــر نــامــه مـــن بـــر رای هــنــد نـگـر تــاکـه بــاشـد بــت آرای هـنـد
بــدیـن کـاربــاخــویـشـتــن یـارخــواه هـمـه یـاری ازبــخــت بــیـدار خــواه
اگـر نـوشــگـفـتــی شــود درجــهـان کـه ایـن گـفـتـه رمـزی بـود درنـهـان
بــبــر هــرچ بــایــد بــه نــزدیـک رای کـزو بــایـدت بــی گـمـان رهـنـمـای
درگــنــج بــگــشــاد نــوشــیـن روان زچــیـزی کـه بــد درخـور خــسـروان
ز دیــنــار و دیــبـــا و خـــز و حـــریــر ز مـهر و ز افـسـر ز مـشـک و عـبـیر
شـتــروار سـیـصـد بــیـاراسـت شـاه فـرســتــاده بــرداشـت آمـد بــه راه
بـــیـــامـــد بـــر رای ونـــامـــه بـــداد ســربـــارهــا پــیــش اوبـــرگــشــاد
چــو بــرخــوانـد آن نـامــه شــاه رای بــدو گـفـت کـای مـرد پــاکـیـزه رای
زکسـری مرا گنج بـخـشیده نیسـت همه لشـکـر وپـادشـاهی یکـیسـت
ز داد و ز فــــــر و ز اورنـــــد شــــــاه وزان روشـنـی بـخـت وآن دسـتـگـاه
نـبــاشـد شـگـفـت ازجـهـانـدار پـاک کــه گــر مــردگــان را بــرآرد زخــاک
بـرهمـن بـکـوه اندرون هرک هسـت یـکـی دارد ایـن رای رابــا تــودسـت
بــت آرای وفــرخــنـده دســتــور مـن هـم آن گـنـج وپـرمـایه گـنـجـور مـن
بـدونـیک هنـدوسـتـان پـیش تـسـت بــزرگـی مـرا درکـم وبــیـش تـسـت
بــیـاراســتــنــدش بــه نــزدیـک رای یکـی نـامـور چـون بـبـایـسـت جـای
خـورشـگـر فـرسـتــاد هـم خـوردنـی همـان پـوشـش نـغـز وگـسـتـردنـی
بـــرفــت آن شــب ورای زد بـــا ردان بـــزرگـــان قـــنـــوج بــــا بـــخـــردان
چـوبــرزد سـر از کـوه رخـشـنـده روز پــدیـد آمـد آن شـمـع گـیـتــی فـروز
پــزشــکــان فــرزانـه را خــوانــد رای کـسـی کـو بـدانـش بـدی رهنمـای
چـو بــرزوی بــنـهـاد سـرسـوی کـوه بــرفــتــنــد بــااو پــزشــکــان گــروه
پــیـاده هـمـه کــوهـســاران بــپــای بــپــیـمـود بــا دانـشــی رهـنـمــای
گـیـاهـا ز خــشــک و ز تــر بــرگـزیـد ز پــژمــرده و آنــچ رخــشــنــده دیـد
ز هـرگــونــه دارو ز خــشــک و ز تــر هـمــی بــر پــراگــنـد بــر مــرده بــر
یـکــی مـرده زنـده نـگــشــت ازگـیـا همـانـا کـه سـسـت آمـد آن کـیمـیا
هـمـه کـوه بـسـپـرد یـک یـک بـپـای ابـــر رنــج اوبـــرنــیــامـــد بـــجـــای
بـدانسـت کـان کار آن پـادشـا سـت که زنده است جاوید و فرمانرواست
دلش گشـت سـوزان ز تـشویر شـاه هــم ازنـــامـــداران هــم از رنــج راه
وزان خــواســتــه نــیــز کآورده بـــود زگـــفـــتـــار بـــیــهـــوده آزرده بـــود
زکــارنــبـــشــتــه بـــبـــد تــنــگــدل کــه آن مـرد بــیـدانـش و ســنـگـدل
چـرا خـیـره بـر بــاد چـیـزی نـبـشـت کـه بــد بــار آن رنـج گـفـتــار زشـت
چـنین گفـت زان پـس بـران بـخـردان کــه ای کـــاردیــده ســـتـــوده ردان
کــه دانـیـد دانــاتــر از خــویـشــتــن کــجــا ســرفــرازد بــدیـن انـجــمــن
بـه پـاسـخ شدند انجـمن همسخـن کــه دانـنـده پــیـرســت ایـدر کــهـن
بـه سـال و خـرد او ز مـا مـهتـرسـت بـه دانـش ز هر مـهتـری بـهتـرسـت
چــنـیـن گـفـت بــرزوی بــا هـنـدوان کـــه ای نـــامـــداران روشــــن روان
بــریـن رنــجــهـا بــرفــزونــی کــنـیـد مــرا ســوی او رهـنـمــونـی کــنـیـد
مـگـر کـان سـخــنـگـوی دانـای پــیـر بــدیـن کـار بــاشـد مـرا دســتــگـیـر
بـــــبــــردنــــد بــــرزوی رانــــزد اوی پـراندیشـه دل سـرپـرازگـفـت وگوی
چـونـزدیـک اوشـد سـخـنـگـوی مـرد هـمــه رنــجــهـا پــیـش او یـاد کــرد
زکــار نــبـــشــتــه کــه آمــد پــدیــد ســخــنـهـا کـه ازکـاردانـان شــنـیـد
بـــدو پــیــر دانــا زبـــان بـــرگــشــاد ز هـر دانــشــی پــیـش اوک رد یـاد
کـه مـن در نـبـشـتـه چـنـین یـافـتـم بـــدان آرزو تـــیــز بـــشـــتـــافــتـــم
چــو زان رنــجــهـا بــرنـیـامــد پــدیـد بــبــایـســت نـاچــار دیـگـر شــنـیـد
گیا چـون سخن دان و دانش چو کوه کـه هـمـواره بـاشـد مـر او راشـکـوه
تـن مـرده چـون مـرد بـیـدانـشـسـت کـه دانـا بـهـرجـای بــا رامـشـسـت
بــدانـش بــود بـی گـمـان زنـده مـرد چـودانـش نـبــاشـد بـگـردش مـگـرد
چـــومــردم زدانــایــی آیــد ســتـــوه گـیاچـوکـلیلـه سـت ودانش چـوکـوه
کــتــابــی بــدانــش نــمــایـنــده راه بــیـابـی چـوجـویـی تـوازگـنـج شـاه
چـو بــشـنـیـد بــرزوی زو شـاد شـد هـمــه رنـج بــرچــشــم اوبــادشــد
بــروآفــریــن کــرد وشــد نــزد شــاه بـــکـــردار آتـــش بـــپـــیـــمـــود راه
بــیـامـد نـیـایـش کــنـان پــیـش رای کـه تـا جـای بـاشـد تـوبـادی بـجـای
کتـابـیسـت ای شـاه گسـتـرده کـام کـه آن را بـهندی کـلـیلـه سـت نـام
بــه مـهـرسـت تـا درج درگـنـج شـاه بـــرای وبـــدانــش نــمـــایــنــده راه
بــه گـنـج ور فـرمـان دهـد تــا زگـنـج ســپــارد بــمـن گــر نـدارد بــه رنـج
دژم گــشـــت زان آرزو جـــان شـــاه بــپـیـچـیـد بــرخـویـشـتـن چـنـدگـاه
بـبرزوی گفت این کس از ما نجست نـه اکــنـون نـه از روزگـار نـخــســت
ولــیـکــن جــهـانــدار نـوشــیـن روان اگــر تــن بـــخــواهــد ز مــا یــا روان
نـداریـم ازو بــاز چـیـزی کـه هـسـت اگـر ســرفـرازســت اگـر زیـردســت
ولـیـکـن بــخــوانـی مـگـر پــیـش مـا بـــدان تـــا روان بـــدانـــدیـــش مـــا
نگوید بـه دل کان نبـشـتـسـت کس بـخوان و بـدان و بـبـین پیش و پـس
بــدو گـفــت بــرزوی کـای شــهـریـار نــدارم فــزون ز آنــچ گــویــی مــدار
کــلــیــلــه بــیــاورد گــنــجــور شــاه هــمــی بـــود او را نــمــایــنــده راه
هـران در کــه ازنـامــه بــو خــوانـدی هــمــه روز بــر دل هــمــی رانــدی
ز نــامــه فــزون ز آنـک بــودیـش یـاد ز بـــرخــوانــدی نــیــز تـــا بـــامــداد
همی بـود شـادان دل و تـن درسـت بـدانش همی جان روشن بـشست
چـو زو نـامـه رفـتــی بــشـاه جـهـان دری از کــلـیـلـه نـبــشــتــی نـهـان
بـــدیــن چــاره تــا نــامــه هــنــدوان فــرســتــاد نــزدیـک نـوشــیـن روان
بــدیـن گـونـه تــا پــاسـخ نـامـه دیـد کــه دریــای دانــش بــرمــا رســیــد
ز ایــوان بــیــامــد بـــه نــزدیــک رای بــدسـتـوری بــازگـشـتـن بــه جـای
چــو بــگـشـاد دل رای بــنـواخـتــش یکـی خـلـعـت هنـدویی سـاخـتـش
دو یــاره بـــهــاگــیــر و دو گــوشــوار یـکــی طــوق پــرگــوهــر شــاهـوار
هـم از شــاره هـنـدی و تــیـغ هـنـد هـمــه روی آهـن ســراســر پــرنــد
بـــیــامـــد ز قـــنــوج بـــرزوی شـــاد بــســی دانــش نـوگــرفــتــه بــیـاد
ز ره چــون رســیـد انـدر آن بــارگــاه نـیـایـش کـنـان رفـت نـزدیـک شــاه
بــگـفــت آنـچ از رای دیـد و شــنـیـد بـــجــای گــیــا دانــش آمــد پــدیــد
بـدو گـفـت شـاه ای پـسـندیده مـرد کـــلـــیــلـــه روان مـــرا زنــده کـــرد
تـواکـنـون ز گـنـجـور بـسـتـان کـلـیـد ز چــیـزی کــه بــایـد بــبــایـد گـزیـد
بــیـامـد خــرد یـافــتــه ســوی گـنـج بــه گــنـج ور بــســیـار نـنـمـود رنـج
درم بود و گوهر چپ و دست راست جـز از جـامه شاه چـیزی نخـواسـت
گـرانمـایه دسـتـی بـپـوشـید و رفـت بــر گـاه کـســری خــرامـیـد تــفــت
چـو آمـد بــه نـزدیـک تــخـتــش فـراز بــرو آفــریــن کــرد و بــردش نــمــاز
بــدو گــفــت پــس نـامـور شــهـریـار کــه بــی بــدره و گــوهـر شــاهـوار
چــرا رفــتــی ای رنـج دیـده ز گــنـج کـسـی را سـزد گـنـج کـو دیـد رنـج
چــنـیـن پــاســخ آورد بــرزو بــشــاه کـه ای تــاج تــو بــرتــر از چـرخ مـاه
هرآنکس که او پـوشـش شـاه یافت بـبـخـت و بـتـخـت مـهـی راه یـافـت
دگــر آنــک بـــا جـــامــه شــهــریــار بـــبـــیــنــد مــرا مــرد نــاســـازگــار
دل بــدسـگـالـان شـود تــار و تــنـگ بــمــانــد رخ دوســت بــا آب و رنـگ
یــکــی آرزو خــواهــم از شــهــریــار کــه مـانـد ز مـن در جــهـان یـادگــار
چـو بـنـویسـد این نـامـه بـوزرجـمـهر گـشـایـد بــریـن رنـج بــرزوی چــهـر
نـخــسـتــیـن در از مـن کـنـد یـادگـار بــه فــرمــان پــیـروزگــر شــهــریــار
بـدان تـا پـس از مـرگ مـن در جـهان ز دانــنــده رنــجــم نــگــردد نــهــان
بـدو گفـت شـاه این بـزرگ آروزسـت بـــر انـــدازه مـــرد آزاده خـــوســـت
ولـیـکـن بــه رنـج تـو انـدر خـورسـت سـخـن گـرچـه از پـایگـه بـرتـرسـت
بـه بـوزرجـمهر آن زمـان شـاه گـفـت کــه ایـن آرزو را نــشــایـد نــهــفــت
نویسـنده از کـلـک چـون خـامـه کـرد ز بــر زوی یــک در ســرنــامــه کــرد
نـبــشـت او بــران نـامـه خــســروی نـبــود آن زمـان خــط جــز پــهـلــوی
هـمــی بــود بــا ارج در گــنـج شــاه بــدو نـاســزا کــس نـکــردی نـگــاه
چــنـیـن تــا بــتــازی سـخـن رانـدنـد ورا پــهـلــوانـی هـمــی خــوانــدنـد
چــو مـامـون روشــن روان تــازه کـرد خـــور روز بـــر دیــگـــر انــدازه کـــرد
دل مــوبــدان داشــت و رای کــیــان بــبـسـتـه بـهـر دانـشـی بــر مـیـان
کـلـیـلـه بــه تــازی شـد از پــهـلـوی بـدین سان که اکنون همی بشنوی
بــتــازی هـمـی بــود تــا گــاه نـصــر بـدانگه که شـد در جـهان شـاه نصر
گـرانـمـایـه بــوالـفـضـل دسـتـور اوی کـه انـدر سـخـن بــود گـنـجــور اوی
بــــفـــرمـــود تـــا پـــارســـی و دری نـبــشــتــنـد و کــوتــاه شــد داوری
وزان پـس چـو پـیوسـتـه رای آمدش بــدانــش خــرد رهـنــمــای آمــدش
همـی خـواسـت تـا آشـکـار و نـهـان ازو یـــادگــــاری بــــود درجــــهــــان
گــزارنــده را پــیـش بــنــشــانــدنــد هـمـه نـامـه بــر رودکـی خــوانـدنـد
بـــپــیــوســت گــویــا پـــراگــنــده را بــســفــت ایـنـچــنـیـن در آگـنـده را
بــدان کـو سـخـن رانـد آرایـشـسـت چـو ابـله بـود جـای بـخـشایشست
حـــدیــث پـــراگـــنــده بـــپـــراگــنــد چـوپـیوسـتـه شـد جـان و مغـزآگـند
جــهــانــدار تـــا جــاودان زنــده بـــاد زمـان و زمـیـن پــیـش او بــنـده بــاد
از انـدیـشــه دل را مــدار ایـچ تــنـگ کــــه دوری تــــو از روزگـــار درنـــگ
گـهـی بــرفـراز و گـهـی بـر نـشـیـب گـهـی بــا مـراد و گـهـی بـا نـهـیـب
ازیـن دو یـکـی نـیـز جـاویـد نـیـسـت بــبــودن تــو را راه امــیـد نــیـســت
نـگـه کــن کـنـون کــار بــوزرجــمـهـر که از خـاک بـرشد بـه گردان سپـهر
فـــراز آوریـــدش بــــخــــاک نـــژنـــد همـان کـس کـه بـردش بـا بـر بـلـند

گروه کتاب پایگاه خبری شاعر


منبع : درج
آخرین اخبار شعر و ادبیات