فرهنگی، هنری و ادبی

امروز : 9 اردیبهشت 1404

پایگاه خبری شاعر

داستان مهبود با زروان

چـنین گـفـت مـوبـد کـه بـر تـخـت عـاجچـو کـسـری کـسـی نـیز نـنـهـاد تـاجبــه بـــزم و بـــرزم و بــه پــرهــیــز ودادچــنـو کـس نـدارد ز شـاهـان بــه …

چـنین گـفـت مـوبـد کـه بـر تـخـت عـاج چـو کـسـری کـسـی نـیز نـنـهـاد تـاج
بــه بـــزم و بـــرزم و بــه پــرهــیــز وداد چــنـو کـس نـدارد ز شـاهـان بــه یـاد
ز دانـــنـــدگـــان دانـــش آمـــوخـــتـــی دلــش را بـــدانــش بـــرافــروخــتـــی
خــور وخــواب بـــا مــوبــدان داشــتــی هـمـی سـر بـه دانـش بـرافـراشـتـی
بــرو چـون روا شـد بــه چـیـزی سـخـن تـو ز آمـوخـتـن هیچ سـسـتـی مـکـن
نــبــایــد کــه گــویـی کــه دانــا شــدم بــــه هـــر آرزو بــــر تــــوانـــا شـــدم
چــو ایـن داســتــان بــشـنـوی یـادگـیـر ز گــفــتــار گــویـنــده دهــقــان پــیــر
بــــپــــرســــیـــدم از روزگـــار کــــهـــن ز نـوشـیـن روان یـاد کـرد این سـخـن
کــه او را یــکــی پـــاک دســتــور بـــود کــه بــیـدار دل بــود و گــنــجــور بــود
دلــی پــرخــرد داشــت و رای درســت ز گـیتـی بـه جـز نیکـنـامـی نجـسـت
کــه مــهــبــود بــدنــام آن پــاک مــغــز روان و دلــش پـــر ز گــفـــتـــار نــغـــز
دو فــرزنــد بـــودش چـــو خــرم بـــهــار هـمــیـشــه پــرســتــنــده شــهـریـار
شــهــنــشــاه چــون بـــزم آراســتـــی و گـر بــه رسـم مـوبــدی خـواسـتـی
نـخــوردی جــز ازدسـت مـهـبــود چــیـز هـم ایـمــن بــدی زان دو فــرزنـد نـیـز
خــورش خــانــه در خــان او داشــتـــی تــن خــویـش مـهـمــان او داشــتــی
دو فــــرزنــــد آن نــــامــــور پـــــارســــا خــورش ســاخــتــنــدی بــر پــادشــا
بـــزرگــان ز مــهــبــود بـــردنــد رشــک هـمـی ریخـتـنـدی بـرخ بـر سـرشـک
یــکـــی نـــامـــور بـــود زروان بـــه نــام کـــه او را بـــدی بـــر در شـــاه کـــام
کـهـن بــود و هـم حــاجــب شــاه بــود فــــروزنــــده رســـــم درگــــاه بـــــود
ز مـــهـــبــــود وفـــرخ دو فـــرزنـــد اوی هــمــه ســالــه بــودی پــر از آبــروی
هـمــی ســاخــتــی تــا ســر پــادشــا کـــنـــد تـــیـــز بـــرکـــار آن پـــارســـا
بــبــد گـفــت از ایـشــان نـدیـد ایـچ راه کــه کــردی پـــرآزار زان جـــان شـــاه
خـــردمـــنـــد زان بـــد نـــه آگـــاه بـــود کــه او را بـــه درگــاه بـــدخــواه بـــود
ز گـــفـــتـــار و کـــردار آن شـــوخ مـــرد نــشــد هــیــچ مــهــبـــود را روی زرد
چــنـان بــد کـه یـک روز مـردی جــهـود ز زروان درم خــواســت از بــهـر سـود
شـــد آمــد بـــیــفــزود در پـــیــش اوی بــرآمـیـخـت بــا جــان بــدکـیـش اوی
چــو بــا حــاجــب شـاه گـسـتــاخ شـد پــرســتــنــده خــســروی کــاخ شــد
ز افـســون ســخــن رفــت روزی نـهـان ز درگـــاه وز شــــهـــریـــار جــــهـــان
ز نــیــرنــگ وز تـــنـــبـــل و جـــادویــی ز کــــردار کــــژی وز بـــــدخــــویــــی
چــو زروان بـــه گــفــتــار مــرد جــهــود نـگـه کـرد وزان سـان سـخـنها شـنود
بــرو راز بــگـشـاد و گـفـت ایـن سـخـن بــه جــز پــیـش جــان آشـکـارا مـکـن
یــکــی چــاره بــایــد تــو را ســاخــتــن زمـــانـــه ز مـــهــبـــود پـــرداخـــتـــن
کــه او را بــزرگـی بــه جــایـی رســیـد کـه پــای زمـانـه نـخــواهـد کــشــیـد
ز گــیــتـــی نــدارد کــســی رابـــکــس تـو گویی که نوشین روانسـت و بـس
جــز از دســت فــرزنــد مــهـبــود چــیـز خــورشـهـا نـخــواهـد جــهـانـدار نـیـز
شـدســت از نـوازش چــنـان پــرمـنـش کـه هـزمـان بـبـوسـد فـلـک دامـنـش
چــنـیـن داد پــاســخ بــه زروان جــهـود کــزیــن داوری غـــم نــبـــایــد فـــزود
چـو بــرسـم بــخـواهـد جـهـانـدار شـاه خـورشـهـا بــبـیـن تـا چـه آیـد بــه راه
نــگــر تـــابـــود هــیــچ شــیــر انــدروی پــذیــره شــو وخــوردنــیــهــا بــبــوی
هـمـان بـس کـه مـن شـیر بـینـم ز دور نـه مـهـبــود بــیـنـی تـو زنـده نـه پـور
که گر زو خـورد بـی گمان روی و سنگ بــریـزد هــم انــدر زمــان بــی درنــگ
نــگــه کـــرد زروان بـــه گــفـــتـــار اوی دلــش تــازه تــر شــد بــه دیـدار اوی
نــرفــتــی بــه درگــاه بــی آن جــهــود خــور و شــادی و کــام بــی او نـبــود
چــنـیـن تــا بــرآمــد بــریـن چــنــدگــاه بـــد آمــوز پــویــان بـــه درگــاه شــاه
دو فـــرزنـــد مـــهــبـــود هــر بـــامـــداد خـــرامـــان شـــدنــدی بـــرشـــاه راد
پــــس پــــرده نــــامــــور کــــدخــــدای زنـــی بـــود پـــاکـــیـــزه و پـــاک رای
که چون شاه کسری خورش خواستی یــکــی خــوان زریــن بـــیــاراســتــی
ســه کــاســه نــهــادی بـــرو از گــهــر بــه دسـتــار زربــفـت پــوشـیـده سـر
زدســـت دو فـــرزنـــد آن ارجــــمـــنـــد رســیـدی بــه نـزدیـک شــاه بــلــنــد
خــورشــهـا زشــهـد وز شــیـر و گـلـاب بــخــوردی وآراســتــی جــای خــواب
چــنــان بــد کــه یـک روز هـر دو جــوان بــبــردنــد خــوان نــزدنــوشــیـن روان
بــه ســر بــرنـهـاده یـکـی پــیـشــکــار کــه بــودی خــورش نـزد او اســتــوار
چــو خــوان انــدرآمــد بــه ایــوان شــاه بـــدو کـــرد زروان حـــاجـــب نـــگـــاه
چـنـین گـفـت خـنـدان بـه هـر دو جـوان کـه ای ایـمـن از شــاه نـوشـیـن روان
یـکــی روی بــنـمــای تــا زیـن خــورش کـه بــاشــد هـمـی شــاه را پــرورش
چـه رنگـسـت کـاید همـی بـوی خـوش یـکــی پــرنـیـان چــادر از وی بــکــش
جــوان زان خــورش زود بــگـشــاد روی نـــگــــه کــــرد زروان ز دور انــــد روی
هــمــیــدون جــهــود انــدرو بــنــگــریـد پـس آمـد چـو رنـگ خـورشـهـا بــدیـد
چـنـیـن گـفـت زان پـس بـه سـالـار بـار کـه آمد درخـتـی که کـشـتـی بـه بـار
بــبــردنــد خــوان نــزد نــوشــیــن روان خــردمــنــد و بـــیــدار هــر دو جـــوان
پـس خـوان همـی رفـت زروان چـو گـرد چــنــیــن گــفــت بـــا شــاه آزادمــرد
کــه ای شــاه نــیــک اخــتـــر و دادگــر تـو بـی چـاشنی دسـت خـوردن مبـر
کـه روی فـلـک بــخـت خـنـدان تــسـت جـهان روشن از تـخت و میدان تـست
خـورشـگـر بــیـامـیـخـت بــا شـیـر زهـر بــدانــدیــش را بــاد زیـن زهــر بــهــر
چــو بــشـنـیـد زو شــاه نـوشـیـن روان نـگــه کــرد روشــن بــه هـر دوجــوان
کــه خــوالـیـگـرش مـام ایـشــان بــدی خــردمــنـد و بــا کــام ایـشــان بــدی
جــــوانـــان ز پــــاکـــی وز راســـتــــی نـوشـتـنـد بـر پـشـت دسـت آسـتـی
همـان چـون بـخـوردنـد از کـاسـه شـیر تـوگـویـی بـخـسـتـنـد هـر دو بـه تـیـر
بـــخــفــتــنــد بــرجــای هــر دو جــوان بــدادنـد جــان پــیـش نـوشــیـن روان
چــوشــاه جــهــان انــدران بـــنــگــریــد بـرآشـفـت و شـد چـون گـل شـنبـلید
بـــفــرمــود کــز خــان مــهــبــود خــاک بـــرآریـــد وز کـــس مـــداریـــد بــــاک
بـــر آن خــاک بـــایــد بــریــدن ســرش مـه مـهـبــود مـانـا مـه خــوالـیـگــرش
بــه ایـوان مــهـبــود در کــس نــمــانــد ز خـویشـان او درجـهـان بـس نـمـانـد
بـــه تـــاراج داد آن هــمــه خــواســتــه زن و کــــودک و گـــنـــج آراســــتــــه
رســـیـــده از آن کـــار زروان بـــه کـــام گــهــی کــام دیـد انــدر آن گــاه نــام
بــه نـزدیـک او شــد جــهـود ارجــمــنـد بــرافــراخــت ســر تــا بــابــر بــلــنــد
بـگـشـت انـدریـن نـیـز چـنـدی سـپـهـر درسـتــی نـهـان کـرده از شـاه چـهـر
چـنـان بــد کـه شـاه جــهـان کـدخـدای بــه نـخـچـیـر گـوران هـمـی کـرد رای
بـــفــرمــود تــا اســب نــخــچــیــرگــاه بــســی بــگـذرانـنـد در پــیـش شــاه
ز اسـبـان کـه کـسـری همـی بـنـگـرید یــکـــی را بـــران داغ مــهــبـــود دیــد
ازان تــازی اسـبــان دلـش بــرفـروخــت بـه مهبـود بـر جـای مهرش بـسوخت
فـــروریـــخــــت آب از دو دیـــده بــــدرد بــســی داغ دل یــاد مــهــبــود کــرد
چـنـیـن گـفـت کـان مـرد بــا جـاه و رای بــبــردش چــنـان دیـو ریـمـن ز جــای
بـــدان دوســـتـــداری و آن راســـتـــی چــــرا زد روانــــش درکــــاســــتــــی
نـــدانـــد جــــز از کـــردگـــار جــــهـــان ازان آشـــکـــارا درســـتـــی نـــهـــان
وزان جــایــگــه ســوی نــخــچــیــرگــاه بــیـامـد چــنـان داغ دل کــیـنـه خــواه
ز هـر کـس بــره بــرسـخـن خـواسـتـی ز گــفـــتـــارهــا دل بـــیــاراســـتـــی
ســـرایــنــده بـــســیــار هــمــراه کــرد بــه افــســانــه هــا راه کــوتــاه کــرد
دبــــیـــران و زروان و دســـتـــور شـــاه بـــرفــتــنــد یــک روز پــویــان بـــه راه
سـخـن رفـت چـنـدی ز افـسـون و بـنـد ز جـــادوی و آهـــرمـــن پــــرگـــزنـــد
بـه مـوبـد چـنـین گـفـت پـس شـهـریـار کــه دل رابــه نـیـرنــگ رنــجــه مــدار
سـخـن جـز بـه یـزدان و از دیـن مـگـوی ز نـیـرنـگ جــادو شـگـفـتــی مـجـوی
بــــدو گـــفـــت زروان انـــوشـــه بـــدی خــرد را بــه گــفــتــار تــوشــه بــدی
ز جــادو سـخــن هـرچ گـویـنـد هـسـت نــدانــد جــز از مــرد جـــادوپـــرســت
اگــر خـــوردنــی دارد از شـــیــر بـــهــر پـــــدیــــدار گــــردانــــد از دور زهــــر
چـو بـشـنـید نـوشـین روان این سـخـن بــــرو تــــازه شــــد روزگـــار کـــهـــن
ز مــهــبــود و هــر دو پــســر یــاد کــرد بـــرآورد بـــر لــب یــکــی بـــاد ســرد
بـه ز روان نـگـه کـرد و خـامـش بـمـانـد ســـبـــک بـــا ره گــامــزن را بـــرانــد
روانـــش ز انـــدیـــشـــه پـــر دود بـــود کــه زروان بــدانـدیـش مــهـبــود بــود
هـمـی گـفــت کــیـن مـرد نـاســازگــار نـــدانــم چـــه کـــرد انـــدران روزگـــار
کـه مـهـبـود بـردسـت مـاکـشـتـه شـد چــنـان دوده را روز بــرگـشــتــه شــد
مـــگـــر کـــردگـــار آشــــکـــارا کـــنـــد دل و مـــغــــز مـــا را مـــدارا کــــنـــد
کــه آلــوده بــیـنـم هـمــی زو ســخــن پــــــر از دردم از روزگـــــار کـــــهـــــن
هــمــی رفــت بـــا دل پــر از درد وغــم پــــرآژنـــگ رخ دیـــدگـــان پـــر ز نـــم
بــه مـنـزل رســیـد آن زمــان شــهـریـار ســـراپـــرده زد بـــر لـــب جـــویــبـــار
چــو زروان بــیــامــد بـــه پــرده ســرای ز بــیـگــانـه پــردخــت کــردنــد جــای
ز جـادو سـخـن رفـت وز شـهـد و شـیر بـدو گـفـت شـد ایـن سـخـن دلـپـذیـر
ز مـهـبــود زان پــس بــپــرســیـد شـاه ز فـــرزنــد او تـــا چـــرا شـــد تـــبـــاه
چــو پـــاســخ ازو لــرز لــرزان شــنــیــد ز زروان گـــنــهــکـــاری آمـــد پـــدیــد
بـدو گفت کسری سـخـن راسـت گوی مـکــن کــژی و هـیـچ چــاره مـجــوی
کـــه کـــژی نـــیــارد مـــگـــر کـــار بـــد دل نـــیـــک بــــد گـــردد از یـــار بــــد
سـراسـر سـخـن راسـت زروان بـگفـت نــهــفــتــه پــدیــد آوریـد از نــهــفــت
گـنـه یـک ســر افـگـنـد ســوی جــهـود تـــن خـــویــش راکــرد پـــر درد و دود
چــو بــشــنــیـد زو شــهــریــار بــلــنــد هـم انـدر زمـان پــای کــردش بــبــنـد
فــرســتــاد نــزد مــشــعــبـــد جــهــود دواســـبـــه ســواری بـــه کــردار دود
چـــوآمـــد بــــدان بــــارگـــاه بـــلـــنـــد بـــپــرســیــد زو نــرم شــاه بـــلــنــد
کـه ایـن کـار چـون بـود بــا مـن بــگـوی بـــدســت دروغ ایــچ مــنــمــای روی
جــهـود از جــهـانـدار زنـهـار خــواســت کــه پــیـداکــنــد راز نـیـرنــگ راســت
بــگــفــت آنـچ زروان بــدو گـفــتــه بــود سـخــن هـرچ انـدر نـهـان رفـتــه بــود
جــهـانــدار بــشــنـیـد خــیـره بــمــانــد رد و مــوبــد و مــرزبـــان را بــخــوانــد
دگـر بــاره کـرد آن سـخــن خــواسـتــار بـــه پـــیــش ردان دادگــر شــهــریــار
بـــفـــرمــود پـــس تـــا دو دار بـــلـــنــد فـروهـشــتــه از دار پــیـچــان کـمـنـد
بــــزد مـــرد دژخـــیـــم پــــیـــش درش نــظــاره بـــروبــر هــمــه کــشــورش
بـــه یــک دار زروان و دیــگـــر جـــهـــود کـشـنـده بــرآهـخـت و تــنـدی نـمـود
بـــبـــاران ســـنـــگ و بـــبـــاران تـــیـــر بــدادنــد ســرهـا بــه نـیـرنـگ شــیـر
جــهــان را نــبـــایــد ســپـــردن بـــبـــد کـه بـر بـد گـمان بـی گمان بـد رسـد
ز خـویـشـان مـهـبـود چـنـدی بـجـسـت کـزیـشـان بـیـابـد کـسـی تـنـدرسـت
یـکـی دخــتــری یـافـت پــوشـیـده روی ســه مـرد گــرانـمـایـه و نـیـک خــوی
هـمــه گــنــج زروان بــدیـشــان نـمــود دگــر هــرچ آن داشــت مــرد جــهــود
روانــش ز مـــهــبـــود بـــریــان شـــدی شــب تــیــره تـــا روز گــریــان بـــدی
ز یـزدان هـمــی خــواســتــی زیـنــهـار هـمـی ریـخــتــی خــون دل بــرکــنـار
بــه درویـش بــخـشـیـد بــسـیـار چــیـز زبــانــی پــر از آفــریـن داشــت نــیــز
کـه یـزدان گـنـاهـش بــبــخــشـد مـگـر ســـتـــمــگـــر نــخـــوانــد ورا دادگـــر
کـسـی کـو بــود پـاک و یـزدان پـرسـت نــیـازد بــه کــردار بــد هــیـچ دســت
کــه گــرچــنــد بــد کــردن آســان بــود بــه فـرجــام زو جــان هـراســان بــود
اگـــر بــــد دل ســـنـــگ خــــارا شـــود نــمـــانـــد نــهــان آشـــکـــارا شـــود
وگـــر چــــنـــد نـــرمـــســــت آواز تــــو گـــشـــاده شـــود زو هــمــه راز تـــو
نـــــدارد نـــــگـــــه راز مـــــردم زبـــــان همـان بـه کـه نـیکـی کـنـی درجـهان
چــو بــیـرنــج بــاشــی و پــاکــیـزه رای ازو بــهـره یـابــی بــه هـر دو ســرای
کـــنـــون کـــار زروان و مـــرد جــــهـــود ســرآمــد خــرد را بـــبـــایــد ســتــود
اگـــر دادگـــر بــــاشـــی و ســــرفـــراز نــمـــانــی و نــامـــت بـــمـــانــد دراز
تـــن خـــویـــش را شـــاه بـــیـــدادگـــر جــز از گـور و نـفـریـن نـیـارد بــه سـر
اگــر پـــیــشـــه دارد دلــت راســـتـــی چـنـان دان کـه گـیـتــی بــیـاراسـتـی
چـه خـواهی سـتـایش پـس ازمـرگ تـو خـرد بــایـد ایـن تــاج و ایـن تــرگ تــو
چــنـان کــز پــس مـرگ نـوشــیـن روان ز گــفــتـــار مــن داد او شـــد جـــوان
***
ازان پـس که گیتـی بـدوگشـت راسـت جــز از آفـریـن در بــزرگـی نـخـواسـت
بــخــفــتــنــد در دشــت خــرد و بــزرگ بـه آبـشـخـور آمد همی میش وگـرگ
مــهــان کــهــتــری را بـــیــاراســتــنــد بــه دیـهـیـم بــر نـام او خــواســتــنـد
بـــــیــــاســــود گــــردن ز بـــــنــــد زره ز جــوشــن گــشــادنــد گــردان گــره
ز کــوپــال وخــنــجــر بـــیــاســود دوش جــز آواز رامــش نــیــامــد بــه گــوش
کــســی را نــبـــد بـــا جــهــانــدار تــاو بـپـیـوسـت بـا هـرکـسـی بـاژ و سـاو
جـــهــانــدار دشــواری آســان گــرفــت هـمـه سـاز نـخـچـیر و مـیدان گـرفـت
نــشــســت انــدر ایـوان گــوهــرنــگــار هـمــی رای زد بــا مـی ومـیـگــســار
یـکـی شـارسـتــان کـرد بــه آیـیـن روم فــزون از دو فــرســنـگ بــالــای بــوم
بــــدو انـــدرون کــــاخ و ایـــوان و بــــاغ بـه یک دست رود و بـه یک دست راغ
چــنــان بــد بــروم انــدرون پــادشــهــر که کـسـری بـپـیمود و بـرداشـت بـهر
بــــرآورد زو کــــاخــــهـــای بــــلــــنــــد نـبــد نـزد کـس درجــهـان نـاپــســنـد
یــکــی کــاخ کــرد انــدران شـــهــریــار بــــدو انـــدر ایـــوان گـــوهـــرنـــگــــار
هـمـه شــوشــه طــاقــهـا ســیـم و زر بـــزر انــدرون چـــنــد گـــونــه گـــهــر
یــکــی گــنــبـــد از آبـــنــوس وز عـــاج بـه پـیکـر ز پـیلـسـتـه و شـیز و سـاج
ز روم وز هــنـــد آنـــک اســـتـــاد بـــود وز اسـتـاد خـویـشـش هـنـر یـاد بــود
ز ایــــران وز کــــشـــــور نــــیــــمــــروز هـــمـــه کـــارداران گـــیــتـــی فـــروز
هـمـه گــرد کــرد انـدران شــارســتــان که هم شارستان بود و هم کارستان
اســـیـــران کـــه از بــــربـــر آورده بـــود ز روم وز هـــر جــــای کــــازرده بــــود
وزیـن هـر یـکــی را یـکــی خــانـه کــرد همـه شـارسـتـان جـای بـیگـانـه کـرد
چــو از شـهـر یـک سـر بــپــرداخــتــنـد بــگـرد انـدرش روســتــا ســاخــتــنـد
بــیـاراسـت بــر هـر سـویـی کـشـتــزار زمــیــن بــرومــنــد و هــم مــیــوه دار
ازیــن هـــریــکـــی را یــکـــی کـــار داد چـــوتـــنــهــا بـــد از کـــارگــر یــار داد
یـکـی پــیـشــه کـار و دگـر کـشــت ورز یـکـی آنـک پــیـمـود فـرسـنـگ و مـرز
چــه بــازارگــان و چــه یـزدان پــرســت یــکــی ســرفــراز و دگــر زیــردســت
بـیاراسـت آن شارستـان چـون بـهشت نـدیـد انـدرو چـشـم یک جـای زشـت
ورا سـورسـتــان کـرد کـسـری بــه نـام کــه درســور یــابــد جــهــانــدار کــام
جــــز از داد و آبــــاد کــــردن جــــهـــان نــبـــودش بــه دل آشــکــار و نــهــان
زمــانــه چـــو او را ز شــاهــی بـــبـــرد هـمـه تــاج دیـگـر کـسـی را ســپــرد
چـنان دان که یک سر فریبـست و بـس بــلـنـدی وپــســتــی نـمـانـد بــکـس
کـنـون جــنـگ خــاقـان و هـیـتــال گـیـر چــو رزم آیــدت پــیـش کــوپــال گــیـر
چــه گــویــد ســخــنــگــوی بــاآفــریـن ز شــاه وز هــیـتــال وخــاقــان چــیـن

گروه کتاب پایگاه خبری شاعر


منبع : درج